แนวทางการรวบรวมเอกสารหลักฐานตามตัวชี้วัดที่ 2.2 การจัดระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
แนวทางการรวบรวมเอกสารหลักฐานประกอบการประมินผลงานที่เกิดจากการปฏิบัติหน้าที่ ตำแหน่งครูรายละเอียดตัวชี้วัดการประมินผลงานที่เกิดจากการปฏิบัติหน้าที่ตำแหน่งครู
ตัวชี้วัดที่ 2.2 การจัดระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน หมายถึง การดำเนินการดูแลช่วยเหลือผู้เรียนอย่างเป็นระบบ โดยการรวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ สังเคราะห์ จัดทำ และใช้สารสนเทศของผู้เรียน จัดทำโครงการและกิจกรรมเชิงสร้างสรรค์ด้วยวิธีการที่หลากหลาย เพื่อส่งเสริม ป้องกัน และแก้ปัญหาของผู้เรียนรายบุคคล
ระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน
ความหมายของระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน
ระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน เป็นกระบวนการดำเนินดูแลช่วยเหลือนักเรียนอย่างมีขั้นตอน พร้อมด้วยวิธีการและเครื่องมือการทำงานที่ชัดเจนโดยมีครูที่ปรึกษาเป็นบุคลากรหลักในการดำเนินการดังกล่าว และมีการประสานความร่วมมืออย่างใกล้ชิดกับครูที่เกี่ยวข้อง หรือบุคคลภายนอก รวมทั้งการสนับสนุน ส่งเสริมจากโรงเรียน
การดูแลช่วยเหลือ หมายรวมถึง การส่งเสริม การป้องกัน และการแก้ไขปัญหา โดยมีวิธีการและเครื่องมือสำหรับครูที่ปรึกษาและบุคลากรที่เกี่ยวข้องเพื่อใช้ในการดำเนินงานพัฒนานักเรียนให้มีคุณลักษณะที่พึงประสงค์และปลอดภัยจากสารเสพย์ติด
กระบวนการดำเนินงานตามระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน เป็นความรับผิดชอบของครูที่ปรึกษาตลอดกระบวนการ โดยมีการประสานงานหรือรับการสนับสนุนจากผู้บริหาร ครูที่เกี่ยวข้องรวมทั้งผู้ปกครอง ซึ่งมีวิธีการและเครื่องมือตัวอย่างสรุปได้ ดังนี้
ระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียนเป็นกระบวนการหนึ่งในเชิงการบริหารที่สำคัญ สถานศึกษาทุกแห่งต้องดำเนินงานอย่างเป็นระบบ และต่อเนื่อง โดยมีขั้นตอนสำคัญ 5 ขั้นตอน ดังนี้
- การรู้จักนักเรียนเป็นรายบุคคล
- การคัดกรองนักเรียน
- การส่งเสริมและพัฒนานักเรียน
- การป้องกันและแก้ไขปัญหานักเรียน
- การส่งต่อ
บทบาทภาระหน้าที่ของครูที่ปรึกษาในระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน
ดำเนินการดูแลช่วยเหลือนักเรียนทั้งการส่งเสริม ป้องกันปัญหา และการช่วยเหลือ แก้ไขปัญหาในด้านความสามารถ ด้านสุขภาพ และด้านครอบครัว หรืออื่น ๆ โดยสามารถดำเนินการตามขั้นตอนได้ดังนี้
การรู้จักนักเรียนเป็นรายบุคคล
การรู้จักนักเรียนเป็นรายบุคคล ได้แก่
1. การสัมภาษณ์นักเรียนเป็นรายบุคคล
2. การเยี่ยมบ้านนักเรียน
3. ข้อมูลจากระเบียนสะสม
4. ข้อมูลจากแบบประเมินตนเอง (SDQ)
กระบวนการดำเนินงาน | วิธีการ | เครื่องมือ |
1. การรู้จักนักเรียนเป็นรายบุคคล 1.1 ด้านความสามารถ – การเรียน – ความสามารถอื่น ๆ 1.2 ด้านสุขภาพ – ร่างกาย – จิตใจ – พฤติกรรม 1.3 ด้านครอบครัว – เศรษฐกิจ – การคุ้มครองนักเรียน 1.4 ด้านอื่น ๆ |
ศึกษาข้อมูลจาก 1) ระเบียนสะสม 2) แบบประเมินพฤติกรรมเด็ก (SDQ) หรือ 3) อื่น ๆ เช่น – แบบประเมินความฉลาดทางอารมณ์ (E.Q) – การสัมภาษณ์นักเรียน – การสังเกตพฤติกรรมนักเรียน – การเยี่ยมบ้านนักเรียน ฯลฯ |
1) ระเบียนสะสม
2) แบบประเมินพฤติกรรมเด็ก (SDQ) หรือ 3) อื่น ๆ เช่น – แบบประเมินความฉลาดทางอารมณ์ (E.Q.) – แบบสัมภาษณ์นักเรียน – แบบสัมภาษณ์ผู้ปกครองและการเยี่ยมบ้านนักเรียน – แบบบันทึกการตรวจสุขภาพด้วยตนเอง |
ตัวอย่างเอการการรู้จักนักเรียนเป็นรายบุคคล
1. ข้อมูลนักเรียนรายบุคคล เอกสาร>>ข้อมูลนักเรียนรายบุคคล 1.1
2. แบบบันทึกการเยี่ยมบ้านนักเรียน เอกสาร>>แบบบันทึกการเยี่ยมบ้าน 1.2
3. แบบสรุปผลการเยี่ยมบ้านนนักเรียน เอกสาร>>แบบสรุปการเยี่ยมบ้านนักเรียน 1.3
4. แบบบันทึกการสังเกต เอกสาร>>แบบบันทึกการสังเกต 1.4
5. แบบบันทึกการสอบสัมภาษณ์ เอกสาร>>แบบบันทึกการสัมภาษณ์ 1.5
การคัดกรองนักเรียน
การคัดกรองนักเรียนออกเป็น 3 กลุ่ม คือ กลุ่มปกติ, กลุ่มเสี่ยง, กลุ่มมีปัญหา ซึ่งคัดกรองนักเรียนได้จาก
1. ระเบียนสะสม
2. แบบประเมินตนเอง (SDQ) 3) การสัมภาษณ์ ฯลฯ
กระบวนการดำเนินงาน | วิธีการ | เครื่องมือ |
2. การคัดกรองนักเรียน 2.1 กลุ่มปกติ 2.2 กลุ่มเสี่ยง 2.3 กลุ่มมีปัญหา | วิเคราะห์ข้อมูลจาก 1) ระเบียนสะสม 2) แบบประเมินพฤติกรรมเด็ก (SDQ) หรือ 3) แหล่งข้อมูลอื่น ๆ | 1) เกณฑ์การคัดกรองนักเรียน 2) แบบสรุปผลการคัดกรองและช่วยเหลือนักเรียนเป็นรายบุคคล 3) แบบสรุปผลการคัดกรองนักเรียนเป็นห้องเรียน |
ตัวอย่างเอกสารการคัดกรองนักเรียน ประกอบด้วย
1. SDQ แบบประเมินตนเอง ฉบับนักเรียน เอกสาร>>SDQ นักเรียนประเมิน 2.1
2. SDQ แบบประเมินตนเอง ฉบับครูประเมิน เอกสาร>>SDQ ครูประเมิน 2.2
3. SDQ แบบประเมินตนเอง ฉบับผู้ปกครอง เอกสาร>>SDQ ผู้ปกครองประเมิน2.3
4. การให้คะแนนและการแปลผล เอกสาร>>การให้คะแนน SDQ
5. แบบบันทึกการคัดกรองรายบุคคล เอกสาร>>แบบบันทึกการคัดกรองนักเรียนรายบุคคล.2.5
6.แบบสรุปคัดกรองนักเรียน เอกสาร>>แบบสรุปผลคัดกรองนักเรียน 2.6
สรุปผลการคัดกรองนักเรียนรายบุคคล
7. เกณฑ์การคัดกรองนักเรียน เอกสาร>>เกณฑ์การคัดกรองนักเรียน 2.7
8. แบบประเมินความฉลาดทางอารมณ์ เอกสาร>>แบบประเมินความฉลาดทางอารมณ์ 2.8
9. การให้คะแนนและการแปลผล เอกสาร>>การให้คะแนน2.9
การส่งเสริมและพัฒนานักเรียน
การส่งเสริมนักเรียน โดยใช้กิจกรรมดังนี้
1) กิจกรรมโฮมรูม
2) การจัดประชุมผู้ปกครองในชั้นเรียน (Classroom meeting)
กระบวนการดำเนินงาน | วิธีการ | เครื่องมือ |
3. การส่งเสริมนักเรียน (สำหรับนักเรียนทุกกลุ่ม) | จัดกิจกรรมต่อไปนี้ 1) กิจกรรมโฮมรูม (Homeroom) 2) ประชุมผู้ปกครองชั้นเรียน (Classroom meeting) หรือ 3) กิจกรรมอื่น ๆ ที่ครูพิจารณาว่าเหมาะสมในการส่งเสริมนักเรียนให้มีคุณภาพมากขึ้น | 1) แนวทางการจัดกิจกรรมโฮมรูมของโรงเรียน 2) แนวทางการจัดกิจกรรมประชุมผู้ปกครองชั้นเรียนของโรงเรียน 3) แบบบันทึก/สรุปประเมินผลการดำเนินกิจกรรม – โฮมรูม – ประชุมผู้ปกครองชั้นเรียน – อื่น ๆ |
ตัวอย่างเอกสารการส่งเสริมและการพัฒนานักเรียน
1. แบบบันทึกการจัดกิจกรรมโฮมรูม เอกสาร>>แบบบันทึกการจัดกิจกรรมโฮมรูม
2. สรุปการแก้ไขพฤติกรรมและส่งเสริมนักเรียน เอกสาร>>ข้อปฏิบัติในการบันทึกการจัดกิจกรรมโฮมรูมของครูประจำชั้น 3.2.
3. แบบประเมินการจัดกิจกรรมโฮมรูม เอกสาร>>แบบประเมินการจัดกิจกรรมโฮมรูม 3.3
4. สรุปผลการจัดกิจกรรมโฮมรูม เอกสาร>>สรุปผลการจัดกิจกรรมโฮมรูม 3.4
5. แบบบันทึกการจัดกิจกรรมการส่งเสริมพฤติกรรม เอกสาร>>แบบบันทึกการจัดกิจกรรมการส่งเสริมพฤติกรรมนักเรียน 3.5
6. แบบรายงานผลการจัดประชุมผูปกครองชั้นเรียน เอกสาร>>แบบรายงานผลการจัดประชุมผู้ปกครองนักเรียน 3.6
7. แบบบันทึกการสรุปผการจัดประชุมผู้ปกครองชั้นเรียน เอกสาร>>แบบรายงานผลการจัดประชุมผู้ปกครองนักเรียน 3.7
8. แบบสรุปผลการดำเนินงานส่งเสริมและพัฒนานักเรียน เอกสาร>>แบบสรุปผลการดำเนินงานส่งเริมและพัฒนานักเรียน 3.8
การป้องกันและแก้ไขปัญหานักเรียน
การป้องกันและช่วยเหลือนักเรียน โดยใช้กิจกรรมดังนี้
1. การให้การปรึกษาเบื้องต้น
2. การจัดกิจกรรมเสริมหลักสูตร
3. การจัดกิจกรรมเพื่อนช่วยเพื่อน (จับคู่ Buudy)
4. การจัดกิจกรรมซ่อมเสริม
5. การจัดกิจกรรมสื่อสารกับผู้ปกครอง เช่น การโทรศัพท์, การเชิญมาพบ,การเยี่ยมบ้านเพื่อพบปะผู้ปกครอง เป็นต้น
กระบวนการดำเนินงาน | วิธีการ | เครื่องมือ |
4. การป้องกันและแก้ไขปัญหา (จำเป็นอย่างมากสำหรับนักเรียนกลุ่มเสี่ยง/มีปัญหา) | 1) ให้การปรึกษาเบื้องต้น 2) ประสานงานกับครูและผู้เกี่ยวข้องอื่น ๆ เพื่อการจัดกิจกรรมสำหรับการป้องกันและการช่วยเหลือแก้ไขปัญหาของนักเรียน 2.1 กิจกรรมในห้องเรียน 2.2 กิจกรรมเสริมหลักสูตร 2.3 กิจกรรมเพื่อนช่วยเพื่อน (Buddy) 2.4 กิจกรรมซ่อมเสริม 2.5 กิจกรรมสื่อสารกับผู้ปกครอง | 1) แนวทางการจัดกิจกรรมเพื่อการป้องกันและแก้ไขปัญหาของนักเรียน 5 กิจกรรม 2) แบบบันทึกสรุปผลการคัดกรองและช่วยเหลือนักเรียนเป็นรายบุคคล 3) แบบบันทึกรายงานผลการดูแลช่วยเหลือนักเรียน |
ตัวอย่างเอกสารการป้องกันและแก้ไขปัญหา
1. แบบบันทึกการติดตามดูแลนักเรียน เอกสาร>>แบบบันทึกการติดตามนักเรียน แบบ ดล.4.1
2. แบบบันทึกการติดต่อผู้ปกครอง เอกสาร>>แบบบันทึกการติดต่อผู้ปกครอง แบบดล.4.2.
3. แบบบันทึกพฤติกรรมการเฝ้าระวังดูแลช่วยเหลือนักเรียน เอกสาร>>แบบบันทึกพฤติกรรมและการเฝ้าระวังดูแลช่วยเหลือนักเรียน แบบ ดล.4.3
4. แบบบันทึกการให้ตำปรึกษา เอกสาร>>แบบบันทึกการให้คำปรึกษา แบบ ดล.4.4
5. แบบบันทึกการประชุมให้คำปรึกษา เอกสาร>>แบบบันทึกการประชุมให้คำปรึกษาเพื่อแก้ปัญหานักเรียน 4.5.
6. แบบบันทึกการดูแลช่วยเหลือนักเรียนเป็นรายบุคคล เอกสาร>>แบบบันทึกการดูแลช่วยเหลือนักเรียนเป็นรายบุคคล แบบ ดล.4.6
7. แบบสรุปผลการดำเนินงานการป้องกันและการแก้ไขปัญานักเรียน เอกสาร>>แบบสรุปผลการดำเนินการป้องกันและแก้ไขปัญหานักเรียน แบบ ดล.4.7
การส่งต่อ
การส่งต่อนักเรียน ให้บุคคลต่อไปนี้ (กรณีให้การช่วยเหลือเบื้องต้นแล้วยังไม่ดีขึ้น)
1. ครูแนะแนว (ขอทุนการศึกษา, ให้ความช่วยเหลือปัญหาที่ยากแก่การช่วยเหลือ)
2. ครูปกครอง (ปัญหาระเบียบวินัย, ปัญหาด้านความประพฤติ เป็นต้น)
3. ครูพยาบาล (กรณีปัญหาด้านสุขภาพ) ฯลฯ
กระบวนการดำเนินงาน | วิธีการ | เครื่องมือ |
5. ส่งต่อ 5.1 ส่งต่อภายใน 5.2 ส่งต่อภายนอก | 1) บันทึกการส่งนักเรียนไปยังครูที่เกี่ยวข้องในการช่วยเหลือนักเรียนต่อไป เช่น ครูแนะแนว ฝ่ายปกครอง ครูประจำวิชา ครูพยาบาล เป็นต้น ซึ่งเป็นการส่งต่อภายใน 2) บันทึกการส่งนักเรียนไปยังผู้เชี่ยวชาญภายนอกโดยครูแนะแนวหรือฝ่ายปกครองเป็นผู้ดำเนินการ | 1) แบบบันทึกการส่งต่อของโรงเรียน 2) แบบรายงานแจ้งผลการช่วยเหลือนักเรียน |
ตัวอย่างเอกสารการส่งต่อ
1. แบบบันทึกการส่งต่อนักเรียน (ภายใน) เอกสาร>>แบบสรุปการเยี่ยมบ้านนักเรียน 5.1
2. ขอความอนุเคราะห์ช่วยเหลือนักเรียนเพื่อส่งต่อหน่วยงานภายนอก เอกสาร>>บันทึกข้อความ แบบ ดล 5.2
3. แบบรายงานแจ้งผลการช่วยเหลือนักเรียน เอกสาร>>แบบรายงานแจ้งผลการช่วยเหลือนักเรียน แบบ ดล 5.3
4. แบบสรุปผลการส่งต่อนักเรียน เอกสาร>>แบบสรุปผลการส่งต่อนักเรียน 5.4
จากที่เกรินนำมาจากข้างต้น ดังนั้นการทำงานของครู จึงต้องมีการวางแผนการทำงานและศึกษาเอกสารที่เกี่ยวข้อง ระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน เพื่อให้สอดคล้องกับเกณฑ์ ว21 ตามตัวชี้วัดที่ 2.2 การจัดระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
เกณฑ์การตัดสินจะต้องมีผลงานที่เกิดจากการปฏิบัติหน้าที่ย้อนหลัง 5 ปีการศึกษาติดต่อกัน นับถึงวันสิ้นปีการศึกษาก่อนวันที่ยื่นคำขอโดยต้องผ่านเกณฑ์การประเมินไม่น้อยกว่า 3 ปีการศึกษาและผลงานทางวิชาการ ผ่านเกณฑ์ตามที่ ก.ค.ศ. กำหนด
จากภาพหมายความว่า ด้านการบริหารจัดการชั้นเรียน จาก 3 ตัวชี้วัด ต้องได้ ไม่ต่ำกว่า ระดับ 2 ตามระดับคุณภาพ ดังนี้
ระดับคุณภาพ 1 | |
ข้อกำหนดระดับคุณภาพ | ตัวอย่างเอกสาร หลักฐาน ร่องรอย |
รวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ สังเคราะห์ จัดทำและใช้สารสนเทศของผู้เรียนในระบบดูแลช่วยเหลือผู้เรียน | หลักฐาน ร่องรอยระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน |
ระดับคุณภาพ 2 | |
ข้อกำหนดระดับคุณภาพ | ตัวอย่างเอกสาร หลักฐาน ร่องรอย |
1.รวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ สังเคราะห์ จัดทำและใช้สารสนเทศของผู้เรียนในระบบดูแลช่วยเหลือผู้เรียน 2. มีโครงการและจัดกิจกรรม เชิงสร้างสรรค์ด้วยวิธีการที่หลากหลายในการดูแลช่วยเหลือผู้เรียน | 1. หลักฐาน ร่องรอยระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน 2. หลักฐาน ร่องรอยโครงการและการจัดกิจกรรมเชิงสร้างสรรค์ |
ระดับคุณภาพ 3 | |
ข้อกำหนดระดับคุณภาพ | ตัวอย่างเอกสาร หลักฐาน ร่องรอย |
1. รวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ สังเคราะห์ จัดทำและใช้สารสนเทศของผู้เรียนในระบบดูแลช่วยเหลือผู้เรียน 2. มีโครงการและจัดกิจกรรม เชิงสร้างสรรค์ด้วยวิธีการที่หลากหลายในการดูแลช่วยเหลือผู้เรียน 3. ส่งเสริม ป้องกัน และแก้ปัญหาผู้เรียนอย่างเป็นระบบ | 1. มีหลักฐาน ร่องรอยระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน 2. หลักฐาน ร่องรอยโครงการและการจัดกิจกรรมเชิงสร้างสรรค์ 3. หลักฐาน ร่องรอยโครงการส่งเสริม ป้องกัน และแก้ไขปัญหาผู้เรียนอย่างเป็นระบบ |
ระดับคุณภาพ 4 | |
ข้อกำหนดระดับคุณภาพ | ตัวอย่างเอกสาร หลักฐาน ร่องรอย |
1. รวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ สังเคราะห์ จัดทำและใช้สารสนเทศของผู้เรียนในระบบดูแลช่วยเหลือผู้เรียน 2. มีโครงการและจัดกิจกรรม เชิงสร้างสรรค์ด้วยวิธีการที่หลากหลายในการดูแลช่วยเหลือผู้เรียน 3. ส่งเสริม ป้องกัน และแก้ปัญหาผู้เรียนอย่างเป็นระบบ 4. นำไปประยุกต์ใช้ในสถานศึกษาที่มีบริบทใกล้เคียง 5. เป็นแบบอย่างที่ดี | 1. หลักฐาน ร่องรอยระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน 2. หลักฐาน ร่องรอยโครงการและการจัดกิจกรรมเชิงสร้างสรรค์ 3. หลักฐาน ร่องรอยโครงการส่งเสริม ป้องกัน และแก้ไขปัญหาผู้เรียนอย่างเป็นระบบ 4. มีหลักฐาน ร่องรอยการเผยแพร่ระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน 5. มีหลักฐาน ร่องรอยการจัดระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนจนเป็นที่ยอมรับ |
ระดับคุณภาพ 5 | |
ข้อกำหนดระดับคุณภาพ | ตัวอย่างเอกสาร หลักฐาน ร่องรอย |
1. รวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ สังเคราะห์ จัดทำและใช้สารสนเทศชองผู้เรียนในระบบดูแลช่วยเหลือผู้เรียน 2. มีโครงการและจัดกิจกรรม เชิงสร้างสรรค์ด้วยวิธีการที่หลากหลายในการดูแลช่วยเหลือผู้เรียน 3. ส่งเสริม ป้องกัน และแก้ปัญหาผู้เรียนอย่างเป็นระบบ 4. นำไปประยุกต์ใช้ในสถานศึกษาที่มีบริบทใกล้เคียง 5. เป็นแบบอย่างที่ดีและเป็นผู้นำ | 1. หลักฐาน ร่องรอยระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน 2. หลักฐาน ร่องรอยโครงการและการจัดกิจกรรมเชิงสร้างสรรค์ 3. หลักฐาน ร่องรอยโครงการส่งเสริม ป้องกัน และแก้ไขปัญหาผู้เรียนอย่างเป็นระบบ 4. มีหลักฐาน ร่องรอยการเผยแพร่ระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน 5. มีหลักฐาน ร่องรอยการจัดระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนจนเป็นที่ยอมรับ 6. มีหลักฐาน ร่องรอยการสร้างเครือข่ายระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน |
แหล่งเอกสารเพิ่มเติม
- คู่มือการคัดเลือกสถานศึกษาเพื่อรับรางวัลระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน ประจำปี 2562
- คู่มือครูระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน ช่วงชั้นที่ 1 – ช่วงชั้นที่ 2 (ชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 – 6)_2551
- คู่มือครูที่ปรึกษาแบบฟอร์มเอกสารที่เกี่ยวข้องระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน
- เอกสารงานระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน โรงเรียนทีปราษฎร์พิทยา
ดร.อนุศร หงษ์ขุนทด
musicmankob@gmail.com
- ที่มา: คู่มือการประเมินให้ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา ตำแหน่งครู มีวิทยฐานะและเลื่อนวิทยฐานะ สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน, ส่วนที่ 6 หน้า 94-96
- คู่มือครูที่ปรึกษาแบบฟอร์มเอกสารที่เกี่ยวข้องระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน โรงเรียนจุฬาภรณราชวิทยาลัย นครศรีธรรมราช