Site icon Digital Learning Classroom

การนิเทศการศึกษา: แนวโน้มในการออกแบบและการพัฒนาบทบาทของผู้นิเทศ

ดร.อนุศร หงษ์ขุนทด
แชร์เรื่องนี้

การนิเทศการศึกษา: แนวโน้มในการออกแบบและการพัฒนาบทบาทของผู้นิเทศ

ดร.อนุศร หงษ์ขุนทด

ศึกษานิเทศก์ วิทยฐานะศึกษานิเทศก์เขี่ยวชาญ

สพม.นครราชสีมา

บทคัดย่อ

บทความนี้สำรวจและวิเคราะห์แนวโน้มสำคัญในการออกแบบการนิเทศการศึกษาและบทบาทของผู้นิเทศในบริบทการศึกษาปัจจุบัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศไทย การวิเคราะห์ครอบคลุมตั้งแต่แนวคิดพื้นฐานของการนิเทศการศึกษา บทบาทที่เปลี่ยนแปลงไปของผู้นิเทศในยุคดิจิทัล ไปจนถึงรูปแบบและวิธีการนิเทศที่หลากหลาย รวมถึงการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีและกรณีศึกษาที่เป็นนวัตกรรมในประเทศไทย การศึกษาพบว่าการนิเทศการศึกษากำลังเปลี่ยนผ่านจากรูปแบบการตรวจสอบแบบลำดับชั้นไปสู่แนวทางที่เป็นประชาธิปไตย การร่วมมือกัน และเน้นมนุษย์เป็นศูนย์กลางมากขึ้น โดยมีจุดมุ่งหมายสูงสุดเพื่อพัฒนาการเรียนรู้ของผู้เรียน นอกจากนี้ เทคโนโลยีดิจิทัลและปัญญาประดิษฐ์กำลังเข้ามามีบทบาทสำคัญในการเพิ่มประสิทธิภาพและความสามารถในการปรับขนาดของการนิเทศ อย่างไรก็ตาม ความท้าทายยังคงอยู่ที่การแปลงนโยบายและกรอบการออกแบบไปสู่การปฏิบัติที่สอดคล้องและยั่งยืนในระดับสถานศึกษา บทความนี้ได้นำเสนอข้อเสนอแนะเชิงกลยุทธ์สำหรับผู้กำหนดนโยบาย ผู้ปฏิบัติงาน และนักวิจัย เพื่อส่งเสริมการออกแบบการนิเทศที่มีประสิทธิผลและตอบสนองต่อความต้องการของระบบการศึกษาในอนาคต

คำสำคัญ: การนิเทศการศึกษา, ผู้นิเทศ, การออกแบบการนิเทศ, เทรนด์การศึกษา, ประเทศไทย 4.0, นวัตกรรมการนิเทศ

บทนำ

การนิเทศการศึกษาเป็นกระบวนการสำคัญที่มุ่งปรับปรุงและพัฒนาคุณภาพการศึกษาผ่านความร่วมมือระหว่างผู้นิเทศและผู้รับการนิเทศ (สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา, 2561; Briggs & Justman, 1952) โดยมีเป้าหมายสูงสุดคือการช่วยให้ผู้เรียนเกิดความรู้ความสามารถตามวัตถุประสงค์ของการศึกษา (Nattakan Jaikantha, 2561; Briggs & Justman, 1952) ในยุคที่ประเทศไทยกำลังก้าวเข้าสู่ยุค 4.0 ซึ่งมีการพัฒนาเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารอย่างรวดเร็ว ระบบการนิเทศที่แข็งแกร่งจึงมีความจำเป็นอย่างยิ่ง (สำนักงานศึกษาธิการภาค 6, 2023) ผู้นิเทศการศึกษา (Supervisor) มีบทบาทสำคัญในการชี้นำและช่วยเหลือครูในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ให้มีประสิทธิภาพ (สำนักงานศึกษาธิการภาค 6, 2023)

บทบาทสมัยใหม่ของผู้นิเทศการศึกษาได้ขยายขอบเขตไปมากกว่าการกำกับดูแลแบบดั้งเดิม โดยครอบคลุมถึงการช่วยเหลือครูในการพัฒนาตนเอง การส่งเสริมการปรับปรุงหลักสูตร การปรับปรุงการสอน การเปิดโอกาสให้ผู้เชี่ยวชาญในโรงเรียนช่วยเหลือเพื่อนครู การส่งเสริมความสนใจในอุปกรณ์การสอน การช่วยให้ครูเข้าใจผู้เรียนได้ดีขึ้น การช่วยเหลือในการประเมินผลผู้เรียน การส่งเสริมการประเมินตนเองของครู และการช่วยให้ครูประสบความสำเร็จและรู้สึกมั่นคงในบทบาทของตน (สำนักงานศึกษาธิการภาค 6, 2023) การนิเทศถูกมองว่าเป็นทั้งศาสตร์และศิลป์ ซึ่งต้องอาศัยผู้นิเทศที่มีความรู้ความเข้าใจอย่างลึกซึ้งเกี่ยวกับทฤษฎีการจัดการเรียนรู้ ทักษะการสื่อสารและการแก้ปัญหาที่ดี รวมถึงคุณลักษณะส่วนบุคคลเชิงบวก เช่น ความทุ่มเทและความเป็นมิตร (สำนักงานศึกษาธิการภาค 6, 2023)

การเปลี่ยนแปลงนี้บ่งชี้ถึงการเปลี่ยนกระบวนทัศน์จากการกำกับดูแลแบบลำดับชั้นและจากบนลงล่าง ไปสู่รูปแบบที่เน้นการทำงานร่วมกันและเสริมสร้างศักยภาพมากขึ้น ประสิทธิผลของการนิเทศจึงไม่ได้วัดเพียงแค่การปฏิบัติตามมาตรฐานเท่านั้น แต่ยังวัดจากการเติบโตและความสามารถในการพึ่งพาตนเองของผู้รับการนิเทศด้วย (Gordon, 2019) สิ่งนี้ทำให้การออกแบบการนิเทศต้องมีความยืดหยุ่น ตอบสนองต่อความต้องการส่วนบุคคล และสร้างขึ้นบนพื้นฐานของความไว้วางใจและความเคารพซึ่งกันและกัน

แนวโน้มและกรอบการออกแบบที่สำคัญในการนิเทศการศึกษา

ส่วนนี้จะเจาะลึกถึงแนวโน้มและกรอบแนวคิดที่โดดเด่นซึ่งกำลังกำหนดทิศทางการออกแบบการนิเทศการศึกษาในปัจจุบัน โดยเน้นย้ำถึงวิธีการใหม่ๆ ที่กำลังถูกพัฒนาขึ้นเพื่อรับมือกับความท้าทายสมัยใหม่

“การนิเทศเชิงออกแบบ”: แนวทางที่สร้างสรรค์และเน้นการแก้ปัญหา

“การนิเทศเชิงออกแบบ” (Design Supervision) ถูกนำเสนอในฐานะนวัตกรรมที่พัฒนาขึ้นเพื่อแก้ไขปัญหาในกระบวนการจัดการเรียนการสอนอย่างสร้างสรรค์ (Wattanasretthanukul et al., 2024) รูปแบบนี้ประกอบด้วย 5 ขั้นตอน ได้แก่:

  1. ขั้นเอาใจใส่ (Empathize): เน้นการทำความเข้าใจและเอาใจใส่ผู้ที่เกี่ยวข้องทั้งหมด
  2. ขั้นกำหนดปัญหา (Define): ระบุปัญหาที่จะแก้ไขอย่างชัดเจน
  3. ขั้นสร้างแนวคิด (Ideate): สร้างแนวคิดและแนวทางแก้ไขที่เป็นไปได้หลากหลาย
  4. ขั้นสร้างต้นแบบ (Prototype): สร้างต้นแบบหรือแบบจำลองของแนวทางแก้ไขที่เสนอ
  5. ขั้นทดสอบ (Test): ประเมินประสิทธิผลของต้นแบบ (Wattanasretthanukul et al., 2024)

ประโยชน์ของการนิเทศเชิงออกแบบรวมถึงการส่งเสริมหลักการมีส่วนร่วม การเน้นความเข้าใจซึ่งกันและกัน การส่งเสริมแนวทางการแก้ปัญหาแบบองค์รวม และการปลูกฝังความคิดในการเรียนรู้และพัฒนาอย่างต่อเนื่อง (Wattanasretthanukul et al., 2024) การวิเคราะห์รูปแบบนี้แสดงให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงจากการนิเทศแบบกำหนดตายตัวไปสู่การแก้ปัญหาที่เน้นการมีส่วนร่วม

“การนิเทศวิถีใหม่”: กลยุทธ์ที่ใช้พื้นที่เป็นฐานและขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรม

สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ได้กำหนด “การนิเทศวิถีใหม่ วิถีคุณภาพ ใช้พื้นที่เป็นฐาน ใช้นวัตกรรมในการขับเคลื่อน” เป็นแนวโน้มเชิงนโยบายเพื่อยกระดับคุณภาพการศึกษา (Office of the Basic Education Commission, 2023) แนวทางนี้ขับเคลื่อนด้วยสี่มิติหลัก ได้แก่ ด้านความปลอดภัย ด้านโอกาสและลดความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา ด้านคุณภาพ และด้านประสิทธิภาพ (Office of the Basic Education Commission, 2023)

แนวคิด “INNOVATION” เป็นรากฐานของกรอบการทำงานนี้:

การนำไปปฏิบัติในพื้นที่อย่างจังหวัดชุมพรเกี่ยวข้องกับการ “ตรวจสุขภาพของโรงเรียน” “แผนพัฒนาคุณภาพ” “แผนปฏิบัติการนิเทศ” “การนิเทศ กำกับ ติดตาม” “การตรวจประเมิน (สุขภาพ) โรงเรียน” และ “การสรุปและรายงานผล” นอกจากนี้ยังใช้ “การนิเทศแบบจูงใจด้วยกระบวนการ 4A” (Awareness, Attempt, Achievement, Accreditation) เพื่อเสริมสร้างศักยภาพของสถานศึกษา (Chumphon Primary Educational Service Area Office 2, 2023)

การบูรณาการเทคโนโลยีในการออกแบบการนิเทศ (เช่น AI, แพลตฟอร์มดิจิทัล)

เทคโนโลยีถูกบูรณาการเข้ากับการออกแบบแผนการนิเทศการศึกษามากขึ้น เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์สำหรับการแลกเปลี่ยนข้อมูล การใช้วิดีโอสำหรับการสังเกต และซอฟต์แวร์วิเคราะห์ข้อมูล (Digital Learning Classroom, 2024) เครื่องมือดิจิทัลเฉพาะที่ใช้ในการนิเทศออนไลน์ประกอบด้วย ระบบบริหารจัดการการเรียนรู้ (LMS) เช่น Google Classroom, Moodle, หรือ Schoology; แอปพลิเคชันการโค้ช เช่น Zoom, Microsoft Teams, และ Google Meet; โซเชียลมีเดีย เช่น กลุ่ม Facebook และ Line; ปัญญาประดิษฐ์ (AI) และการวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ (Big Data Analytics); และระบบประเมินผลออนไลน์ (Graduate Studies Review, Nakhon Sawan Sangha College, 2024).

ปัญญาประดิษฐ์สามารถเพิ่มประสิทธิภาพการออกแบบผ่านการออกแบบเชิงกำเนิด (generative design) ซึ่งสร้างรูปแบบการนิเทศที่เหมาะสมที่สุด ซอฟต์แวร์การทำงานร่วมกัน (collaborative software) ที่ช่วยปรับปรุงการสื่อสารและการแบ่งปันข้อมูล และเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ขั้นสูงที่ช่วยให้งานต่างๆ เป็นไปโดยอัตโนมัติและให้ข้อมูลเชิงลึกที่คาดการณ์ได้ (What are the different types of educational supervision, n.d.)

การเน้นระเบียบวิธีนิเทศการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning)

การนิเทศการจัดการเรียนรู้เชิงรุกเป็นแนวโน้มเฉพาะที่ใช้กระบวนการ PIDRE ซึ่งประกอบด้วยขั้นตอนการปฏิบัติอย่างละเอียด:

คู่มือการนิเทศการจัดการเรียนรู้เชิงรุกเน้นย้ำถึงความสำคัญของการนิเทศนี้ในการปรับปรุงผลลัพธ์การเรียนรู้ของผู้เรียนและการส่งเสริมการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (Satree Thung Song School, n.d.)

รูปแบบและระเบียบวิธีที่หลากหลายเพื่อการนิเทศที่มีประสิทธิผล

ส่วนนี้จะสำรวจรูปแบบและระเบียบวิธีต่างๆ ที่ใช้ในการนิเทศการศึกษา ตั้งแต่แนวทางที่เน้นการทำงานร่วมกันไปจนถึงกรอบการทำงานที่เป็นระบบ เพื่อแสดงให้เห็นถึงวิธีการที่แตกต่างกันและคุณูปการต่อการพัฒนาวิชาชีพที่มีประสิทธิผล

รูปแบบการนิเทศแบบร่วมมือและมีส่วนร่วม

การนิเทศแบบร่วมมือและมีส่วนร่วมเน้นการทำงานเป็นทีม การสนับสนุนซึ่งกันและกัน และความรับผิดชอบร่วมกันระหว่างผู้นิเทศ ครู และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียอื่นๆ (Briggs & Justman, 1952) แนวทางสำคัญสำหรับการพัฒนาวิชาชีพและเสริมสร้างการเรียนรู้ของครูคือ ชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (PLCs) ซึ่งส่งเสริมวัฒนธรรมการแบ่งปันความรู้ การทำงานร่วมกัน และการพัฒนาซึ่งกันและกัน (Digital Learning Classroom, 2024; Effective Approaches to Teacher Professional Development in Thailand, 2024) การโค้ชโดยเพื่อนร่วมงาน (Peer Coaching) และการนิเทศแบบพี่เลี้ยง (Mentoring) ก็เป็นส่วนหนึ่งของแนวทางนี้ (Digital Learning Classroom, 2024; Trat Education Office, 2023) นอกจากนี้ยังมี “การนิเทศแบบกัลยาณมิตร” ที่อิงหลักปัญญาธรรม เมตตาธรรม และความเป็นจริงในชีวิต โดยเน้นคุณภาพมากกว่าปริมาณ (Trat Education Office, 2023).

การนิเทศแบบคลินิกและการปรับใช้ในปัจจุบัน

การนิเทศแบบคลินิกเป็นรูปแบบที่โดดเด่น โดยเน้นการสังเกตการณ์ในชั้นเรียนและการให้ข้อเสนอแนะ (Gordon, 2019) โดยทั่วไปแล้วเกี่ยวข้องกับการประชุมวางแผน การสังเกตการณ์ และการประชุมสะท้อนผล เพื่อเพิ่มการรับรู้และการตัดสินใจของครู (Trat Education Office, 2023) วัตถุประสงค์คือการพัฒนาและรักษาความไว้วางใจ การสนับสนุนการเรียนรู้ และการส่งเสริมพฤติกรรมที่เป็นอิสระและพึ่งพาอาศัยกัน (Trat Education Office, 2023) แม้จะมีนัยสำคัญทางประวัติศาสตร์ แต่บทบาทของการนิเทศแบบคลินิกได้ขยายวงกว้างออกไป (Gordon, 2019)

รูปแบบการนิเทศที่เป็นระบบ

การประยุกต์ใช้กรอบ “Understanding by Design” (UbD) ในการออกแบบการนิเทศ

กรอบ “Understanding by Design” (UbD) เป็นกระบวนการวางแผนสำหรับหลักสูตร การประเมิน และการจัดการเรียนการสอน โดยเน้นที่ “การออกแบบย้อนกลับ” (Desired Results, Evidence, Learning Plan) เพื่อส่งเสริมความเข้าใจและการถ่ายทอดการเรียนรู้ (ASCD, n.d.) ศักยภาพในการประยุกต์ใช้กับการออกแบบการนิเทศ ได้แก่ การออกแบบย้อนกลับสำหรับการพัฒนาผู้นิเทศ การปรับใช้ 6 ด้านของความเข้าใจเพื่อกำหนดความหมายของ “ความเข้าใจ” ในการนิเทศที่มีประสิทธิผล การมองผู้นิเทศในฐานะโค้ชของครู การสร้างความสอดคล้องในแนวปฏิบัติการนิเทศ และการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (ASCD, n.d.)

ตารางที่ 1: การวิเคราะห์เปรียบเทียบรูปแบบการออกแบบการนิเทศการศึกษาที่สำคัญ

รูปแบบ/กรอบการทำงานหลักการ/จุดเน้นหลักขั้นตอน/กระบวนการสำคัญพื้นที่เน้นหลักบริบท/ที่มา
วงจร PDCAการปรับปรุงอย่างต่อเนื่องวางแผน (Plan), ลงมือทำ (Do), ตรวจสอบ (Check), ปรับปรุง (Act)คุณภาพและการปรับปรุงกระบวนการการจัดการคุณภาพทั่วไป
การนิเทศเชิงออกแบบการแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ เน้นผู้ใช้เป็นศูนย์กลางเอาใจใส่ (Empathize), กำหนดปัญหา (Define), สร้างแนวคิด (Ideate), สร้างต้นแบบ (Prototype), ทดสอบ (Test)นวัตกรรม การแก้ปัญหาการเรียนการสอนการคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking)
การนิเทศวิถีใหม่นโยบายขับเคลื่อนคุณภาพ ใช้พื้นที่เป็นฐาน นวัตกรรมตรวจสุขภาพโรงเรียน, แผนพัฒนาคุณภาพ, แผนปฏิบัติการนิเทศ, นิเทศ กำกับ ติดตาม, ตรวจประเมิน, สรุปรายงานผล (รวม 4A Process)ความปลอดภัย โอกาส คุณภาพ ประสิทธิภาพนโยบาย สพฐ. ในบริบทประเทศไทย 4.0
รูปแบบ 5Tการนิเทศภายในที่ยืดหยุ่นในสถานการณ์วิกฤตTarget (ตั้งเป้าหมาย), Team (ตั้งทีม), Teacher (ส่งเสริมครู), Technology (เทคโนโลยี), Trace (ติดตาม) (บูรณาการ PDCA)การจัดการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพในภาวะวิกฤต (COVID-19)โรงเรียนวัดเจริญร่มเมือง (กรณีศึกษา)
รูปแบบ KIREEการนิเทศการเรียนรู้ทางไกลแบบองค์รวมKnowledgeable, Implement, Reflective, Evaluate, Effectiveการเรียนรู้ทางไกล การมีส่วนร่วมของผู้เรียนและผู้ปกครองโรงเรียนวัดคีรีวิหาร (กรณีศึกษา COVID-19)
UbD (ประยุกต์ใช้กับการนิเทศ)การพัฒนาวิชาชีพผู้นิเทศที่เน้นผลลัพธ์กำหนดผลลัพธ์ที่ต้องการ, กำหนดหลักฐานการประเมิน, วางแผนประสบการณ์การเรียนรู้ความเข้าใจและการถ่ายทอดทักษะการนิเทศกรอบการออกแบบหลักสูตร (Understanding by Design)

การประยุกต์ใช้ในทางปฏิบัติและกรณีศึกษาในบริบทการศึกษาไทย

ส่วนนี้จะนำเสนอตัวอย่างที่เป็นรูปธรรมของการนำการนิเทศการศึกษาไปใช้ในประเทศไทย โดยอ้างอิงจากแนวปฏิบัติอย่างเป็นทางการและกรณีศึกษาเฉพาะ เพื่อให้เข้าใจถึงความท้าทายและความสำเร็จในโลกแห่งความเป็นจริง

แนวปฏิบัติและการนิเทศภายในในโรงเรียนไทย

การนิเทศภายในเป็นความร่วมมือระหว่างผู้บริหารสถานศึกษา ผู้นิเทศ และบุคลากรในสถานศึกษา เพื่อพัฒนาการเรียนการสอนให้มีประสิทธิภาพ รวมถึงส่งเสริมความก้าวหน้าทางวิชาชีพของครู และที่สำคัญคือการพัฒนาการศึกษาของนักเรียนอย่างมีประสิทธิภาพ (Duangsanam, 2018) แนวทางสำหรับการนิเทศภายในมักประกอบด้วย การวางแผน การดำเนินการนิเทศในรูปแบบที่หลากหลายและเหมาะสมกับสถานศึกษา และการประเมินผล (Duangsanam, 2018) ความท้าทายในการนิเทศภายในรวมถึงการขาดการดำเนินงานที่เป็นระบบและต่อเนื่อง การสนับสนุนที่ไม่เพียงพอจากหน่วยงานที่สูงขึ้น และความจำเป็นในการส่งผลกระทบต่อผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผู้เรียนอย่างมีประสิทธิภาพ (Duangsanam, 2018)

การวิเคราะห์คู่มือและกรอบการนิเทศอย่างเป็นทางการ

กรณีศึกษานิเทศที่เป็นนวัตกรรม (เช่น Active Learning, การเรียนรู้ทางไกล)

บทบาท สมรรถนะ และเครื่องมือสำหรับผู้นิเทศการศึกษาสมัยใหม่

ส่วนนี้จะให้รายละเอียดเกี่ยวกับลักษณะที่เปลี่ยนแปลงไปของผู้นิเทศการศึกษา โดยระบุความรู้ ทักษะ และทัศนคติที่จำเป็นสำหรับการนิเทศที่มีประสิทธิผลในยุคดิจิทัล และอภิปรายถึงเครื่องมือเชิงปฏิบัติที่ผู้นิเทศใช้

ลักษณะที่เปลี่ยนแปลงไปของผู้นิเทศในยุคประเทศไทย 4.0

ผู้นิเทศในยุคประเทศไทย 4.0 ต้องปรับตัวให้เข้ากับสังคมดิจิทัลที่ขับเคลื่อนด้วยข้อมูล บทบาทของพวกเขาขยายไปไกลกว่าการกำกับดูแลแบบดั้งเดิม โดยรวมถึงการชี้นำครูในการพัฒนาทักษะสำหรับศตวรรษที่ 21 และการบูรณาการเทคโนโลยี (สำนักงานศึกษาธิการภาค 6, 2023) นโยบาย “การนิเทศวิถีใหม่” (Office of the Basic Education Commission, 2023) ยังเน้นย้ำว่าผู้นิเทศต้องขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรม ใช้พื้นที่เป็นฐาน และสามารถใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีและข้อมูลเพื่อคุณภาพและประสิทธิภาพได้

ความรู้ ทักษะ และทัศนคติที่จำเป็นสำหรับการนิเทศที่มีประสิทธิผล

ผู้นิเทศคาดหวังว่าจะต้องพัฒนาตนเองอย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง มีส่วนร่วมและเป็นผู้นำในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ทางวิชาชีพ และนำความรู้ที่ได้รับไปประยุกต์ใช้เพื่อปรับปรุงคุณภาพการนิเทศ (SESAONKP, 2023)

ตารางที่ 2: สมรรถนะที่จำเป็นสำหรับผู้นิเทศการศึกษาในยุคดิจิทัล

หมวดหมู่สมรรถนะสมรรถนะเฉพาะคำอธิบาย/ความสำคัญโดยย่อแหล่งอ้างอิง
ความรู้การนิเทศการศึกษาหลักการ รูปแบบ วิธีการ และกลยุทธ์การนิเทศ(SPMPhet, 2022)
นโยบายและการวางแผนการศึกษาความเข้าใจบริบททางสังคม เศรษฐกิจ การเมือง และแผนการศึกษา(SPMPhet, 2022)
การพัฒนาหลักสูตรและการสอนความรู้เกี่ยวกับหลักสูตร การจัดการเรียนรู้ จิตวิทยาการศึกษา การวัดและประเมินผล(SPMPhet, 2022)
การประกันคุณภาพการศึกษาความเข้าใจระบบและมาตรฐานการประกันคุณภาพ(SPMPhet, 2022)
การบริหารจัดการการศึกษาหลักการบริหารโรงเรียน การปฏิรูปการศึกษา และกฎหมายที่เกี่ยวข้อง(SPMPhet, 2022)
การวิจัยทางการศึกษาระเบียบวิธีวิจัย กระบวนการวิจัย และการนำผลวิจัยไปใช้(SPMPhet, 2022)
การบริหารจัดการเทคโนโลยีสารสนเทศหลักการใช้ IT, อินเทอร์เน็ต, สื่อปฏิสัมพันธ์ และระบบอัตโนมัติ(SPMPhet, 2022)
ทักษะการสื่อสารและปฏิสัมพันธ์ทักษะการสอน การสื่อสาร การแก้ปัญหา การโค้ช(สำนักงานศึกษาธิการภาค 6, 2023; Trat Education Office, 2023)
ความรู้ดิจิทัลความเชี่ยวชาญในการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อสมรรถนะทางวิชาชีพ(SESAONKP, 2023)
การวิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อมูลความสามารถในการวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อการวางแผนและประเมินผล(SESAONKP, 2023)
การสร้างนวัตกรรมความสามารถในการสร้างและประยุกต์ใช้นวัตกรรมในการนิเทศ(SESAONKP, 2023)
ทัศนคติคุณธรรมและจริยธรรมการยึดมั่นในจรรยาบรรณวิชาชีพ และการเป็นแบบอย่างที่ดี(SPMPhet, 2022)
ความทุ่มเทและความรับผิดชอบความสนใจ ความทุ่มเท ความรับผิดชอบ และความขยันหมั่นเพียร(สำนักงานศึกษาธิการภาค 6, 2023)
มนุษยสัมพันธ์ความสุภาพ ความเป็นมิตร การเสียสละ และความมุ่งมั่น(สำนักงานศึกษาธิการภาค 6, 2023)

เครื่องมือและแบบฟอร์มเชิงปฏิบัติสำหรับการนิเทศ (ดิจิทัลและดั้งเดิม)

บทสรุปและข้อเสนอแนะเชิงกลยุทธ์

การสังเคราะห์ข้อมูลและข้อจำกัดที่สำคัญ

การนิเทศการศึกษากำลังอยู่ระหว่างการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญ จากรูปแบบการตรวจสอบแบบลำดับชั้นแบบดั้งเดิมไปสู่แนวทางที่เป็นประชาธิปไตย การร่วมมือกัน และเน้นมนุษย์เป็นศูนย์กลางมากขึ้น การเปลี่ยนแปลงนี้เน้นย้ำถึงการเป็นเจ้าของร่วมกัน การเคารพซึ่งกันและกัน และการพัฒนาวิชาชีพอย่างต่อเนื่องสำหรับครู

การออกแบบการนิเทศในปัจจุบันขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรมและความสามารถในการปรับตัว ดังที่เห็นได้จากรูปแบบต่างๆ เช่น “การนิเทศเชิงออกแบบ” และ “การนิเทศวิถีใหม่” ซึ่งให้ความสำคัญกับการแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ การปรับบริบทตามพื้นที่ และการตอบสนองอย่างรวดเร็วต่อภูมิทัศน์การศึกษาที่เปลี่ยนแปลงไป

เทคโนโลยี โดยเฉพาะแพลตฟอร์มดิจิทัลและปัญญาประดิษฐ์ กำลังกลายเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยเพิ่มความสามารถในการปรับขนาด ประสิทธิภาพ และลักษณะที่ขับเคลื่อนด้วยข้อมูลของการนิเทศ ซึ่งทำให้ผู้นิเทศจำเป็นต้องเป็นผู้นำด้านดิจิทัลและตัวแทนการเปลี่ยนแปลง

บทบาทของผู้นิเทศได้ขยายตัวอย่างมีนัยสำคัญ โดยต้องการการผสมผสานที่ซับซ้อนของสมรรถนะด้านการสอน เทคนิค ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล และจริยธรรม “ศิลปะ” ของการส่งเสริมมนุษยสัมพันธ์และการให้คำแนะนำด้วยความเห็นอกเห็นใจมีความสำคัญเท่าเทียมกับ “วิทยาศาสตร์” ของหลักสูตรและการประเมินผล

แม้จะมีแนวทางที่เป็นทางการที่ครอบคลุมและรูปแบบที่เป็นนวัตกรรม แต่ความท้าทายที่ยังคงมีอยู่คือการแปลงนโยบายและกรอบการออกแบบไปสู่การปฏิบัติที่เป็นระบบและยั่งยืนในระดับสถานศึกษา ซึ่งบ่งชี้ถึงช่องว่างที่อาจเกิดขึ้นในด้านทรัพยากร การฝึกอบรม หรือการบูรณาการทางวัฒนธรรม

การมีอยู่ของเอกสารเฉพาะของไทยที่เข้าถึงได้จำนวนมากเป็นแหล่งข้อมูลที่มีคุณค่าสำหรับการทำความเข้าใจการนำไปปฏิบัติในโลกแห่งความเป็นจริง อย่างไรก็ตาม การพึ่งพาข้อมูลจากแหล่งข้อมูลที่จำกัดสำหรับสื่อแบบไดนามิก (วิดีโอ) มีข้อจำกัด เนื่องจากเนื้อหาของวิดีโอหลายรายการไม่สามารถเข้าถึงรายละเอียดได้จากข้อมูลที่ให้มา (Anusorn Hongkhunthod, n.d.; Royal College of Paediatrics and Child Health, 2022; PDGT, n.d.; YouTube, 2024).

ข้อเสนอแนะเชิงกลยุทธ์สำหรับนโยบาย การปฏิบัติ และการวิจัยในอนาคตในการออกแบบการนิเทศการศึกษา

เอกสารอ้างอิง

Anusorn Hongkhunthod. (n.d.). Ep:01 การใช้ปัญญาประดิษฐ์เพื่อการนิเทศการศึกษา. YouTube. Retrieved August 14, 2025, from https://www.youtube.com/watch?v=B6UjryZf0hI

ASCD. (n.d.). Understanding by Design® Framework Introduction: What is UbD™ Framework? Retrieved August 14, 2025, from https://files.ascd.org/staticfiles/ascd/pdf/siteASCD/publications/UbD_WhitePaper0312.pdf

Briggs, T. H., & Justman, J. (1952). Briggs and Justman: Principles of Supervision. Retrieved August 14, 2025, from http://ea.grad.ssru.ac.th/useruploads/files/20200718/679ca73d17e40d7d887615a33bcd3eefbc8aa99e.pdf

Buriram Primary Educational Service Area Office Zone 1. (2015). เครื่องมือนิเทศ158. Retrieved August 14, 2025, from https://sarawut242003.wordpress.com/wp-content/uploads/2015/07/e0b980e0b884e0b8a3e0b8b7e0b988e0b8ade0b887e0b8a1e0b8b7e0b8ade0b899e0b8b4e0b980e0b897e0b8a8158.docx

Chumphon Primary Educational Service Area Office 2. (2023). แนวทางการนิเทศการศึกษา. Retrieved August 14, 2025, from https://www.cpn2.go.th/wp-content/uploads/2023/03/%E0%B9%81%E0%B8%99%E0%B8%A7%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%A8%E0%B8%B6%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%B2-%E0%B8%AA%E0%B8%9E%E0%B8%9B.%E0%B8%8A%E0%B8%9E.2-%E0%B8%9B%E0%B8%B5-66.pdf

Digital Learning Classroom. (2024, August 14). แนวทางการเขียนแผนการนิเทศการศึกษา สำหรับศึกษานิเทศก์. Retrieved August 14, 2025, from https://krukob.com/web/sv-5/

Duangsanam, S. (2018). Internal Supervision in Educational Opportunity Expansion Schools Under Saraburi Primary Educational Service Area Office 2. Retrieved August 14, 2025, from http://www.repository.rmutt.ac.th/dspace/bitstream/123456789/3533/1/RMUTT-161673.pdf

Effective Approaches to Teacher Professional Development in Thailand: Case Study. (2024, January 21). ERIC. Retrieved August 14, 2025, from https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1421340.pdf

Gordon, S. P. (2019, October). Educational Supervision: Reflections on Its Past, Present, and Future. ResearchGate. Retrieved August 14, 2025, from https://www.researchgate.net/publication/336945573_Educational_Supervision_Reflections_on_Its_Past_Present_and_Future

Graduate Studies Review, Nakhon Sawan Sangha College. (2024). การนิเทศติดตามและประเมินผลการจัดการศึกษาแบบออนไลน์ในยุคดิจิทัล. Retrieved August 14, 2025, from https://so02.tci-thaijo.org/index.php/jgsnsbc-journal/article/download/275015/182493/1174694

How Does Supervision Shape Student Thesis Outcomes? Expanding the Theory and Measurement of Supervision and Its Impact. (2025, January 3). Taylor & Francis Online. Retrieved August 14, 2025, from https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/15512169.2024.2446940

Instructional Leadership for Science Practices. (n.d.). Supervision Tools. Retrieved August 14, 2025, from https://www.sciencepracticesleadership.com/supervision-tools.html

Kleedonyor, N. (1991). สื่อและเครื่องมือการนิเทศการศึกษา. Retrieved August 14, 2025, from https://research.otepc.go.th/files/7%20%E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%202_6wbdlbk5.pdf

Kleedonyor, N. (2008). ประเภทของสื่อและเครื่องมือการนิเทศการศึกษา. Retrieved August 14, 2025, from https://research.otepc.go.th/files/7%20%E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%202_6wbdlbk5.pdf

Nattakan Jaikantha. (2561). แนวโน้มการนิเทศการศึกษาในประเทศไทย. Retrieved August 14, 2025, from https://ir.stou.ac.th/bitstream/123456789/6470/1/FULLTEXT.pdf

Office of the Basic Education Commission. (2023, February). การนิเทศวิถีใหม่ วิถีคุณภาพ ใช้พื้นที่เป็นฐาน ใช้นวัตกรรมในการขับเคลื่อน. Retrieved August 14, 2025, from http://www.sesalpglpn.go.th/wp-content/uploads/2023/08/%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%AA%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%92%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B8%93%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%9E%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8-%E0%B8%88%E0%B8%B2%E0%B8%81-%E0%B8%AA%E0%B8%9E%E0%B8%90.-8-3-66.pdf

PDGT. (n.d.). PDGT educational supervisors. YouTube. Retrieved August 14, 2025, from https://www.youtube.com/playlist?list=PLrVQaAxyJE3fZaMM12eFYDsfybDwykL3y

Preedidilok, K. (1989). ความมุ่งหมายของการนิเทศการศึกษา. Retrieved August 14, 2025, from https://research.otepc.go.th/files/7%20%E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%202_6wbdlbk5.pdf

Primary Educational Service Area Office. (2018, July 24). รูปแบบการนิเทศการศึกษาโดยใช้โรงเรียนเป็นฐานของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา. Retrieved August 14, 2025, from https://so03.tci-thaijo.org/index.php/jssr/article/download/245687/166210

Report on Active Learning Supervision. (n.d.). รายงานการนิเทศ Active Learning. Retrieved August 14, 2025, from https://ptt2.go.th/home/wp-content/uploads/2024/02/%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%87%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8-active-learning-%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%8A%E0%B8%A5.pdf

Royal College of Paediatrics and Child Health. (2022). Progress+ Principle of the Month 8: Educational supervision is of high quality. YouTube. Retrieved August 14, 2025, from https://www.youtube.com/watch?v=jci586Hvd_M

Satree Thung Song School. (n.d.). คู่มือการนิเทศการจัดการเรียนรู้เชิงรุกของครู. Retrieved August 14, 2025, from https://www.stss.ac.th/uploads/prostd_013720.pdf

SESAONKP. (2023). คู่มือการปฏิบัติงานรายบุคคล ณภัชนันท์. Retrieved August 14, 2025, from https://www.sesaonkp.go.th/wp-content/uploads/2023/07/%E0%B8%84%E0%B8%B9%E0%B9%88%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9B%E0%B8%8F%E0%B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%87%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%9A%E0%B8%B8%E0%B8%84%E0%B8%84%E0%B8%A5-%E0%B8%93%E0%B8%A0%E0%B8%B1%E0%B8%8A%E0%B8%99%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%97%E0%B9%8C.pdf

สำนักงานศึกษาธิการภาค 6. (2023). นวัตกรรมการนิเทศการศึกษา. Retrieved August 14, 2025, from https://so04.tci-thaijo.org/index.php/svittj/article/download/177632/126462/

SPMPhet. (2022). คู่มือการปฏิบัติงานกลุ่มนิเทศ ติดตามและประเมินผลการจัดการศึกษา. Retrieved August 14, 2025, from https://spmphet.go.th/wp-content/uploads/2022/07/%E0%B8%84%E0%B8%B9%E0%B8%88%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%9B%E0%B8%8F%E0%B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%87%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B8%B8%E0%B9%88%E0%B8%A1%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8-%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%94%E0%B8%95%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%9C%E0%B8%A5%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%A8%E0%B8%B6%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%B2.pdf

STOUIR. (n.d.). แนวทางการพัฒนาการบริหารการนิเทศการศึกษาของ. Retrieved August 14, 2025, from https://ir.stou.ac.th/bitstream/123456789/6470/1/FULLTEXT.pdf

Thai PhD Students and their Supervisors at an Australian University: Working Relationship, Communication, and Agency. (n.d.). ERIC. Retrieved August 14, 2025, from https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1153678.pdf

Trat Education Office. (2023). คู่มือการปฏิบัติงานสุวิมล. Retrieved August 14, 2025, from https://web.trat-edu.go.th/wp-content/uploads/2023/06/%E0%B8%84%E0%B8%B9%E0%B9%88%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%9B%E0%B8%8F%E0%B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%87%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%AA%E0%B8%B8%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%A1%E0%B8%A5.pdf

Uthranan, S. (1987). การนิเทศ: หลักการทฤษฎีและปฏิบัติ. Retrieved August 14, 2025, from https://ladapaja.files.wordpress.com/2012/01/word_activity.doc

Wat Charoen Rom Mueang School. (2021). การพัฒนารูปแบบการนิเทศภายในโดยใช้กระบวนการ 5 T MODEL. Retrieved August 14, 2025, from http://www.thaischool1.in.th/_files_school/92102694/data/92102694_1_20220831-105740.pdf

Wat Kiriviharn School. (n.d.). การพัฒนารูปแบบการนิเทศการจัดการเรียนการสอนทางไกล. Retrieved August 14, 2025, from http://www.reo9.obec.in.th/gis/eoffice/10000005tbl_orgdownload/20211027102947mr1gnTS..pdf

Wattanasretthanukul, P., Peerachaipawong, N., Tipsungnern, N., Sinjindawong, S., & Srisuk, C. (2024). การนิเทศเชิงออกแบบ : นวัตกรรมการนิเทศเพื่อแก้ปัญหากระบวนการจัดการเรียนการสอนอย่างสร้างสรรค์. วารสารสมาคมพัฒนาวิชาชีพการบริหารการศึกษาแห่งประเทศไทย (สพบท.), 6(3), 451–463. Retrieved August 14, 2025, from https://so04.tci-thaijo.org/index.php/JAPDEAT/article/view/270004

What are the different types of educational supervision. (n.d.). ResearchGate. Retrieved August 14, 2025, from https://cdn.prod.website-files.com/65dcabdd911ed65ea03f549e/66f244ffebee3dcd92f59c3e_69454070353.pdf

YouTube. (2024). EP02 การนิเทศภายในสถานศึกษา ด้วยรูปแบบระบบการนิเทศเชิงรุกแบบผสมผสาน. Retrieved August 14, 2025, from https://www.youtube.com/watch?v=aABcruU9uZQ

Zepeda, S. J. (n.d.). Instructional Supervision: Applying Tools and Concepts – 5th Edition. Routledge. Retrieved August 14, 2025, from https://www.routledge.com/Instructional-Supervision-Applying-Tools-and-Concepts/Zepeda/p/book/9781032638003

Post Views: 31

Comments

comments

Powered by Facebook Comments

Exit mobile version