Site icon Digital Learning Classroom

เรื่องเล่าจากจุดสูงสุด: ผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาในวงล้อมความท้าทาย

ดร.อนุศร หงษ์ขุนทด
แชร์เรื่องนี้

เรื่องเล่าจากจุดสูงสุด: ผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาในวงล้อมความท้าทาย

บทนำ: คนที่อยู่ในจุดร้อนที่สุด

ถ้า…ครูสมชายเป็นคนที่ต้องเป็นผู้สอน และผู้ปฏิบัติเยอะ
ถ้า…ผู้อำนวยการสมคิดเป็นคนกลางที่ต้องเลือกข้าง
ถ้า…ศึกษานิเทศก์สุภาเป็นคนที่ถูกบีบให้ทวงงาน

ผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา คือ…คนที่อยู่ในจุดที่ “ร้อนที่สุด” ของระบบการศึกษา

เช้าวันจันทร์ในชีวิตของ “ผอ.เขตสมบูรณ์”

5.30 น. ผอ.เขตสมบูรณ์ ตื่นมาพร้อมกับความกังวล เมื่อคืนนี้ได้รับอีเมล “ด่วนที่สุด” จากกระทรวงศึกษาฯ ถึง 5 เรื่อง, LINE จาก สพฐ. 12 ข้อความ, และโทรศัพท์ที่รับสายไม่ทันจากผู้อำนวยการโรงเรียน 8 สาย

6.00 น. ขณะกำลังกินข้าว โทรศัพท์ดัง…

 รัฐมนตรีกระทรวงศึกษาธิการ (ผ่านเลขานุการ):


“ผอ.เขตสมบูรณ์ครับ ท่านรัฐมนตรีให้เร่งด่วนโครงการ AI ในการศึกษา ต้องเริ่มในเขตของท่านภายใน 2 สัปดาห์ และรายงานผลทุกสัปดาห์”

6.15 น. อีเมลเข้ามาอีก จาก สพฐ.
“เรื่องด่วนมาก: โครงการ Digital Transformation ทุกโรงเรียนต้องมี Smart Classroom ภายในเดือนหน้า งบประมาณจัดสรรให้แล้ว”

6.30 น. ระหว่างเดินทางไปสำนักงาน โทรศัพท์ดังอีก…

 ผอ.โรงเรียนบ้านสวนใหม่ (เสียงเครียด):


“ผอ.เขตครับ ขอความช่วยเหลือด่วน! เมื่อคืนเด็กแถวบ้านขาดแคลนกิน ผู้ปกครองมาร้องเรียนที่โรงเรียน ขอให้เพิ่มงบอาหารกลางวัน แต่เราไม่มีงบเพิ่ม”

6.45 น. ยังไม่ถึงสำนักงาน โทรศัพท์ดังอีก…

 ศึกษานิเทศก์สุภา (เสียงหมดกำลังใจ):


“ผอ.เขตครับ ผมไปโรงเรียนไม่ได้แล้วครับ งานรายงานมากจนล้นมือ ครูโรงเรียนบ้านท่าไผ่โทรมาบ่นว่าไม่มีใครไปช่วยเลย”

7.00 น. เข้าถึงสำนักงาน เลขานุการรอด้วยใบหน้าตึงเครียด

เลขานุการ: “ผอ.ครับ มีงานด่วน 15 เรื่องรอลงนาม, ประชุมด่วนกับจังหวัดเที่ยง, แล้วก็… (ใช้เวลา 10 นาทีรายงาน)”

ใจผอ.เขตสมบูรณ์: “ผมรู้สึกเหมือนอยู่ระหว่างค้อนกับทั่ง… ข้างบนต้องการผลเร็ว ข้างล่างไม่มีทรัพยากร แล้วผมจะทำยังไง?”

ภาพรวมปัญหา: ตัวเลขที่สะเทือนใจ

ข้อมูลที่น่าตกใจของผอ.เขตพื้นที่การศึกษา 1 คน

ต้องรับผิดชอบ:

ได้รับคำสั่ง/นโยบายต่อปี:

เวลาทำงานเฉลี่ย:

ปัญหาที่เกิดขึ้นจริง

ปัญหาจากด้านบน (กระทรวง/สพฐ.):

การสื่อสารแบบไม่ประสานงาน:

ตัวอย่างความขัดแย้งจริง:

ปัญหาจากด้านล่าง (โรงเรียน/ครู):

ข้อร้องเรียนที่ได้รับทุกวัน:

สถิติที่น่าใจหาย:

เรื่องเล่าจากห้องประชุมที่ไม่มีทางออก

ประชุมประจำเดือนของผอ.เขตสมบูรณ์

วันที่: 15 มกราคม 2568
เวลา: 09.00-16.00 น. (7 ชั่วโมงเต็ม!)
ผู้เข้าร่วม: ผอ.โรงเรียนทั้ง 147 แห่ง

09.00 น. – เริ่มประชุม

ผอ.เขตสมบูรณ์: “ผู้อำนวยการทุกท่าน วันนี้เรามีนโยบายใหม่จากกระทรวงและ สพฐ. รวม 8 เรื่อง ที่ต้องดำเนินการทันที…”

(บรรยากาศในห้อง: เงียบกริบ)

09.30 น. – แจ้งนโยบายที่ 1

ผอ.เขตสมบูรณ์: “โครงการ Smart School – ทุกโรงเรียนต้องมี Wi-Fi ครอบคลุม 100% ภายใน 3 เดือน”

ผอ.โรงเรียนบ้านทุ่งนา: “ผอ.เขตครับ โรงเรียนผมไฟฟ้ายังไม่เสถียร จะเอา Wi-Fi มาจากไหนครับ?”

ผอ.โรงเรียนบ้านเขางาม: “งบประมาณหายไปไหนครับ เราไม่มีเงินซื้ออุปกรณ์”

10.00 น. – แจ้งนโยบายที่ 2

ผอ.เขตสมบูรณ์: “โครงการ Teacher Excellence – ครูทุกคนต้องผ่านการอบรมออนไลน์ 40 ชั่วโมง ภายใน 2 เดือน”

ผอ.โรงเรียนบ้านสวน: “ครับ… ครูผมอายุ 55 ปี ยังใช้สมาร์ทโฟนไม่คล่องเลย จะอบรมออนไลน์ได้อย่างไร?”

ผอ.โรงเรียนบ้านใหม่: “ครูผมขาดไป 5 คน ที่เหลือยังสอนไม่ทันเลย จะมีเวลาอบรมเมื่อไหร่?”

ช่วงเที่ยง – บรรยากาศเริ่มตึงเครียด

ผอ.โรงเรียนบ้านท่าไผ่ (พูดเสียงดัง): “ผอ.เขตครับ! ผมขอถามตรงๆ นโยบายพวกนี้ใครคิดขึ้นมา? คนที่คิดเคยลงมาดูโรงเรียนจริงๆ บ้างไหม?”

(เสียงเอาใจช่วยในใจดังก้อง)

ผอ.โรงเรียนบ้านสวยงาม: “ใช่ครับ! ปีที่แล้วมีโครงการ 15 เรื่อง ยังทำไม่เสร็จเลย ปีนี้เพิ่มอีก 8 เรื่อง!”

ผอ.เขตสมบูรณ์ (ใจคิด): “ผมเองก็รู้ว่าเป็นไปไม่ได้… แต่ผมจะไปบอกกระทรวงอย่างไร? ถ้าไม่ทำ เราจะมีปัญหา…”

14.00 น. – จุดแตกหัก

ผอ.โรงเรียนบ้านดอกไม้ (ครูอาวุโส 30 ปี): “ผอ.เขตครับ ผมขอไม่ดำเนินการโครงการนี้ได้ไหมครับ ภาระงานเยอะมากแล้ว… จะให้ครูผู้สอนสอนอย่างเดียวดีกว่าไหมครับ”

(บรรยากาศในห้องเงียบสนิท)

ผอ.เขตสมบูรณ์: “เดี๋ยวครับ… เรามาคุยกันนะครับ อย่าเพิ่งตัดสินใจ…”

ผอ.โรงเรียนบ้านดอกไม้: “ผมตัดสินใจแล้วครับ ผมเข้ามาเป็นผอ.เพื่อพัฒนาการศึกษา ไม่ใช่เพื่อมาเป็นเสมียนรายงาน”

(ผอ.โรงเรียนอีก 5 คน พูดพร้อมกัน: “เราก็คิดเหมือนกัน”)

การวิเคราะห์ปัญหาระดับเขต: วงจรแห่งความล้มเหลว

 วงจรปัญหาที่ไม่มีทางออก

กระทรวง/สพฐ. → สั่งนโยบายใหม่ (ไม่ดูบริบทพื้นที่)

    ↓

ผอ.เขต → รับคำสั่ง (ไม่กล้าปฏิเสธ)

    ↓

ถ่ายทอดลงโรงเรียน → ผอ.โรงเรียนบ่นคัดค้าน

    ↓

บังคับให้ทำ → ครูไม่พอใจ คุณภาพการสอนลดลง

    ↓

ผลสัมฤทธิ์ไม่ดี → กระทรวงออกนโยบายใหม่ (วนลูป)

 ปัญหาหลักที่ต้องแก้ไข

1. การขาดข้อมูลที่ถูกต้อง

กระทรวง/สพฐ. คิดว่า:

ความเป็นจริงในพื้นที่:

2. การขาดการประสานงาน

ตัวอย่างการไม่ประสานงาน:

3. การขาดกลไกป้อนกลับ

ปัจจุบัน: กระทรวง → สั่งนโยบาย → ผอ.เขตต้องทำ → ไม่มีช่องทางแจ้งปัญหากลับ

ควรเป็น: กระทรวง ↔ สื่อสารสองทาง ↔ ผอ.เขต ↔ ปรับแผนร่วมกัน

เรื่องเล่าแห่งความหวัง: เขตพื้นที่การศึกษาที่เปลี่ยนแปลง

 เขตพื้นที่การศึกษาสมบูรณ์แบบ: 1 ปีหลังการเปลี่ยนแปลง

การเปลี่ยนแปลงของผอ.เขตสมบูรณ์

เก่า: รับคำสั่ง → ส่งต่อลงไป → รอผล → รายงานขึ้นไป
ใหม่: วิเคราะห์ → ปรับแปลง → ทดลอง → ประเมินผล → ขยายผล

ตัวอย่างการจัดการนโยบายใหม่

เมื่อได้รับโครงการ “Smart School”:

ขั้นที่ 1: วิเคราะห์ความเป็นไปได้ (1 สัปดาห์)

ผลการสำรวจ:

ขั้นที่ 2: เสนอแผนปรับปรุงกับกระทรวง

แทนที่จะรายงานว่า:
“เขตพื้นที่การศึกษาสมบูรณ์รับทราบและจะดำเนินการตามนโยบาย”

เปลี่ยนเป็น:
“เขตพื้นที่การศึกษาสมบูรณ์ขอเสนอแผนการดำเนินการแบบขั้นตอน:

เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่ยั่งยืนและมีคุณภาพ”

ขั้นที่ 3: ดำเนินการแบบทดลอง

ผลลัพธ์หลัง 6 เดือน:

กลยุทธ์การบริหารเขตพื้นที่การศึกษาแบบใหม่

 หลักการ “BRIDGE” (การเป็นสะพานเชื่อม)

B – Balance (สมดุล)

สร้างสมดุลระหว่างคำสั่งจากบนกับความต้องการของพื้นที่

R – Reality Check (ตรวจสอบความเป็นจริง)

วิเคราะห์ความเป็นไปได้จริงก่อนดำเนินการ

I – Innovation (นวัตกรรม)

สร้างวิธีการใหม่ที่เหมาะกับบริบทพื้นที่

D – Dialogue (การสนทนา)

สื่อสารสองทางกับทั้งบนและล่าง

G – Gradual Implementation (การดำเนินการทีละขั้น)

ไม่รีบร้อน มีขั้นตอนชัดเจน

E – Evaluation (การประเมินผล)

ติดตามและปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง

เครื่องมือสำหรับผอ.เขตยุคใหม่

1. ระบบ “Policy Filter”

เมื่อได้รับนโยบายใหม่ ให้ประเมิน 5 ด้าน:

1. Feasibility (ความเป็นไปได้): 1-10 คะแนน

2. Resources (ทรัพยากร): มีเพียงพอหรือไม่

3. Timeline (เวลา): เหมาะสมหรือไม่  

4. Impact (ผลกระทบ): เป็นบวกหรือลบ

5. Context (บริบท): เหมาะกับพื้นที่หรือไม่

รวมคะแนน 35+ = ดำเนินการได้

รวมคะแนน 25-34 = ต้องปรับแผน

รวมคะแนน ต่ำกว่า 25 = ต้องเจรจาขอปรับ

2. ระบบ “Three-Layer Communication”

Layer 1: กับกระทรวง/สพฐ.

Layer 2: กับผอ.โรงเรียน

Layer 3: กับครูและนักเรียน

3. แผนการจัดสรรเวลาใหม่

40% – การลงพื้นที่และพัฒนา

30% – การวางแผนและกลยุทธ์

20% – การบริหารจัดการ

10% – การพัฒนาตนเองและเครือข่าย

ตัวอย่างการแก้ปัญหาเป็นรูปธรรม

 กรณีศึกษา: วิกฤต “โครงการ AI ทั่วหน้า”

สถานการณ์:

กระทรวงสั่งให้ทุกโรงเรียนต้องมี “AI สำหรับการศึกษา” ภายใน 1 เดือน

ปัญหาที่เจอ:

วิธีจัดการแบบเก่า (ที่จะล้มเหลว):

  1. เรียกประชุมผอ.โรงเรียนทุกคน
  2. แจ้งให้ไปหา AI มาใช้ในโรงเรียน
  3. กำหนดให้รายงานผลภายใน 1 เดือน
  4. ผอ.โรงเรียนกลับไปงงๆ ไม่รู้จะทำอย่างไร
  5. สุดท้ายเขียนรายงานปลอมๆ ส่งไป

วิธีจัดการแบบใหม่ของผอ.เขตสมบูรณ์:

สัปดาห์ที่ 1: วิเคราะห์และเสนอทางเลือก

ขั้นตอนที่ 1: สำรวจความพร้อมจริง (2 วัน)

ขั้นตอนที่ 2: ศึกษาข้อมูล AI สำหรับการศึกษา (1 วัน)

ขั้นตอนที่ 3: เขียนรายงานเสนอทางเลือกต่อกระทรวง

“เรียน ท่านรัฐมนตรี

สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ได้ศึกษาโครงการ AI สำหรับการศึกษาแล้ว ขอเสนอแผนการดำเนินงานที่จะให้ผลลัพธ์ที่ยั่งยืน:

เฟส 1 (เดือนที่ 1-2): การเตรียมความพร้อม

เฟส 2 (เดือนที่ 3-4): การทดลองใช้

เฟส 3 (เดือนที่ 5-6): การขยายผล

เฟส 4 (เดือนที่ 7-12): การใช้งานเต็มรูปแบบ

งบประมาณที่ต้องการ: 2.5 ล้านบาท (แทนที่ 15 ล้านบาท หากทำทันที)
ผลลัพธ์ที่คาดหวัง: ยั่งยืน มีคุณภาพ ครูและนักเรียนใช้ได้จริง”

ผลลัพธ์: กระทรวงอนุมัติแผนใหม่ และยกเป็นแบบอย่างให้เขตอื่นๆ

 ผลสำเร็จหลังจาก 1 ปี

ตัวเลขที่เปลี่ยนไป:

รางวัลที่ได้รับ:

ระบบสนับสนุนผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา

 โครงสร้างองค์กรใหม่สำหรับเขตพื้นที่การศึกษา

ฝ่าย Strategic Planning & Policy Analysis

หน้าที่:

ทีมงาน:

ฝ่าย School Support & Development

หน้าที่:

ทีมงาน:

ฝ่าย Resource Management & Communication

หน้าที่:

ทีมงาน:

 เทคโนโลยีช่วยผู้อำนวยการเขต

ระบบ “District Intelligence Dashboard”

หน้าจอภาพรวม (Real-time):

หน้าจอวิเคราะห์โครงการ:

หน้าจอติดตามโรงเรียน:

แอป “Policy Simulator”

ก่อนตัดสินใจรับนโยบายใหม่:

  1. ใส่รายละเอียดนโยบาย
  2. ระบบจำลองผลกระทบ
  3. คำนวณทรัพยากรที่ต้องใช้
  4. แสดงแผนการดำเนินงานที่เหมาะสม
  5. ประเมินโอกาสสำเร็จ

ตัวอย่างผลลัพธ์:

โครงการ: Smart Classroom

ความเป็นไปได้: 65%

ทรัพยากรที่ต้องการ: 5.2 ล้านบาท

เวลาที่เหมาะสม: 8 เดือน

โรงเรียนที่พร้อม: 45 แห่ง

โรงเรียนที่ต้องเตรียม: 102 แห่ง

แนะนำ: ดำเนินการแบบขั้นตอน

เฟส 1: 45 โรงเรียนที่พร้อม (เดือน 1-3)

เฟส 2: 102 โรงเรียนอื่น (เดือน 4-8)

แนวทางการพัฒนาผู้อำนวยการเขตระดับประเทศ

 หลักสูตร “Transformational District Director”

โมดูล 1: Strategic Leadership

โมดูล 2: Educational Innovation

โมดูล 3: Crisis Management

โมดูล 4: Future-Ready Education

 เครือข่ายพัฒนาระดับประเทศ

“District Directors Academy”

“Policy Co-Creation Platform”

เรื่องเล่าจากอนาคต: วันหนึ่งในปี 2571

 เขตพื้นที่การศึกษาแห่งอนาคต

6.00 น. ผอ.เขตสมบูรณ์ ตื่นมาด้วยความกระตือรือร้น วันนี้จะได้ไปเปิดโรงเรียนแห่งใหม่ที่ออกแบบโดยครูและนักเรียนเอง

6.30 น. AI Assistant ส่งรายงานประจำเช้า:

7.00 น. วิดีโอคอลกับผอ.เขตในภูมิภาคอื่น แลกเปลี่ยนประสบการณ์การใช้ Quantum Computer ในการศึกษา

8.00 น. เดินทางไปโรงเรียนใหม่ด้วยรถไฟฟ้าที่นักเรียนออกแบบเอง

9.00 น. พิธีเปิดโรงเรียน นักเรียนนำเสนอโครงการที่จะช่วยแก้ปัญหาโลกร้อน

11.00 น. ประชุม Hologram กับกระทรวงศึกษาฆ การ เสนอนโยบายการศึกษาที่คิดค้นขึ้นจากพื้นที่

14.00 น. เยี่ยมโรงเรียนที่ครูกำลังสอนนักเรียนด้วย Virtual Reality ทำให้นักเรียนได้เดินทางไปดาวเคราะห์ดวงอื่น

15.30 น. อ่านผลวิจัยล่าสุดเกี่ยวกับการศึกษาที่ AI แนะนำให้อ่าน

ความรู้สึก: ภูมิใจ มีความสุข รู้สึกว่าทำงานที่มีความหมาย

ข้อเสนอสุดท้ายต่อรัฐมนตรีศึกษาธิการ

 “แผนปฏิรูประบบบริหารการศึกษาระดับเขต”

วิสัยทัศน์: ผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาเป็น “สถาปนิกแห่งการเปลี่ยนแปลง” ไม่ใช่ “เครื่องส่งต่อคำสั่ง”

เป้าหมายเชิงตัวเลข (ภายใน 3 ปี):

แผนการดำเนินงาน 4 เฟส:

เฟส 1: สร้างระบบใหม่ (ปีที่ 1)

เฟส 2: ขยายผลและพัฒนา (ปีที่ 2)

เฟส 3: สร้างนวัตกรรม (ปีที่ 3)

เฟส 4: ส่งออกความรู้ (ปีที่ 4-5)

 งบประมาณและผลตอบแทน

การลงทุน:

ผลตอบแทน (ภายใน 5 ปี):

ROI = 750% ภายใน 5 ปี

บทสรุป: การปลดปล่อยพลังแห่งการเปลี่ยนแปลง

 ข้อความสำคัญที่ต้องจำ

“ผู้อำนวยการเขตที่แข็งแกร่ง = ระบบการศึกษาที่เปลี่ยนแปลงได้จริง”

เมื่อผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาได้เป็น “สถาปนิกแห่งการเปลี่ยนแปลง”:

 วิสัยทัศน์สุดท้าย

ภาพอนาคตที่เราต้องการ:

 คำขอร้องสุดท้าย

ขอให้รัฐมนตรีศึกษาธิการท่านใหม่โปรดเชื่อมั่นว่า:

“ขอให้ผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาได้เป็นสถาปนิกแห่งการเปลี่ยนแปลง ไม่ใช่เครื่องส่งต่อคำสั่ง”

“เพราะเมื่อคนที่อยู่ในจุดสูงสุดของพื้นที่ได้เป็นผู้นำที่แท้จริง การศึกษาในพื้นที่นั้นจะก้าวไปข้างหน้าได้อย่างมั่นคง และเมื่อทุกพื้นที่แข็งแกร่ง ประเทศก็จะแข็งแกร่ง”

เรื่องเล่าจากจุดสูงสุดนี้ ส่งด้วยความหวังว่าการศึกษาไทยจะมีผู้นำที่เข้าใจบริบทพื้นที่ สามารถแปลงนโยบายเป็นการปฏิบัติที่มีความหมาย และสร้างการเปลี่ยนแปลงที่ยั่งยืนให้กับการศึกษาไทย

การเปลี่ยนแปลงเริ่มต้นจากการให้ผู้บริหารในทุกระดับได้ทำในสิ่งที่ควรทำ คือ การเป็นผู้นำการเปลี่ยนแปลงที่แท้จริง

Post Views: 16

Comments

comments

Powered by Facebook Comments

Exit mobile version