Site icon Digital Learning Classroom

สถาปนิกแห่งการเรียนรู้: การวิเคราะห์บทบาทศึกษานิเทศก์ไทยจากอดีต ปัจจุบัน สู่การปฏิรูปในอนาคต

ดร.อนุศร หงษ์ขุนทด
แชร์เรื่องนี้


สถาปนิกแห่งการเรียนรู้: การวิเคราะห์บทบาทศึกษานิเทศก์ไทยจากอดีต ปัจจุบัน สู่การปฏิรูปในอนาคต

ดร.อนุศร หงษ์ขุนทด
ศึกษานิเทศก์ วิทยฐานะศึกษานิเทศก์เชี่ยวชาญ สพม.นครราชสีมา
Musicmankob@gmail.com 

13 พฤศจิกายน 2568


__________________________________

ส่วนที่ 1: รากฐานและวิวัฒนาการของศึกษานิเทศก์ไทย (อดีต)

1.1 กำเนิดจากความต้องการ “การสนับสนุนทางวิชาการ”

การนิเทศการศึกษาในประเทศไทยมีวิวัฒนาการมายาวนานควบคู่กับการจัดการศึกษาอย่างมีแบบแผน ในยุคแรกเริ่ม บทบาทดังกล่าวมีลักษณะเป็นการ “ดูแล” “ควบคุม” และ “ตรวจตรา” 1 อย่างไรก็ตาม จุดเปลี่ยนที่ถือเป็นรากฐานของวิชาชีพ “ศึกษานิเทศก์” (Supervisor) ในปัจจุบัน เกิดขึ้นอย่างเป็นทางการใน พ.ศ. 2495 เมื่อกรมวิสามัญศึกษาได้ตระหนักถึงความจำเป็นในการปรับปรุงคุณภาพการศึกษาระดับมัธยม และได้จัดตั้ง “หน่วยศึกษานิเทศก์” ขึ้นเป็นครั้งแรกในประเทศไทย 1

การก่อตั้งหน่วยงานนี้ไม่ได้เกิดขึ้นในสุญญากาศ แต่ได้รับอิทธิพลและแรงผลักดันเชิงนโยบายจากหน่วยงานสากล โดยก่อนหน้านั้นในปี พ.ศ. 2491 องค์การด้านการศึกษา ศิลปวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ซึ่งดำเนินโครงการให้ความช่วยเหลือเพื่อพัฒนาการศึกษาของไทย ได้เริ่มทดลองจัดการศึกษาแผนใหม่ขึ้นที่จังหวัดฉะเชิงเทรา และได้ เสนอแนะ อย่างชัดเจนให้รัฐบาลไทยจัดตั้งหน่วยงาน “Supervisor” ขึ้น เพื่อทำหน้าที่ “สนับสนุนงานด้านวิชาการของโรงเรียนโดยตรง” 3

การอบรมศึกษานิเทศก์รุ่นแรกมีขึ้นระหว่าง พ.ศ. 2495 ถึง พ.ศ. 2496 โดยมีผู้เข้าอบรมจำนวน 20 คน 1 และได้มีการแต่งตั้ง ดร.ก่อ สวัสดิพาณิชย์ เป็นหัวหน้าหน่วยศึกษานิเทศก์คนแรก 1

1.2 การเปลี่ยนผ่านเชิงปรัชญา: จาก “ผู้ตรวจตรา” สู่ “ผู้นิเทศ”

ข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์นี้มีความสำคัญอย่างยิ่งยวดต่อการทำความเข้าใจเจตนารมณ์ดั้งเดิมของวิชาชีพ การเลือกใช้คำว่า “Supervisor” (ผู้นิเทศ) แทนคำว่า “Inspector” (ผู้ตรวจตรา) 2 สะท้อนถึงการเปลี่ยนแปลงเชิงปรัชญาโดยเจตนา จากเดิมที่เน้นการ “ควบคุม” (Control) และการจับผิด สู่กระบวนทัศน์ใหม่ที่เน้น “การสนับสนุน” (Support) และการพัฒนาทางวิชาการ

รากฐานของวิชาชีพศึกษานิเทศก์ในไทยจึงไม่ได้เกิดจากระบบราชการที่ต้องการกลไกในการ “ตรวจจับ” แต่เกิดจากความต้องการ “พัฒนา” คุณภาพการศึกษาในห้องเรียนโดยตรง โดยมีต้นแบบมาจากหน่วยงานสากลที่เน้นการสนับสนุนทางวิชาการ 3 เจตนารมณ์ดั้งเดิมนี้คือการสร้างบุคลากรที่เป็น “กัลยาณมิตรทางวิชาการ” ให้แก่ครู ซึ่งเป็นข้อเท็จจริงสำคัญที่จะใช้วิเคราะห์บริบทความขัดแย้งเชิงบทบาทที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน

ส่วนที่ 2: ศึกษานิเทศก์ในบริบทปัจจุบัน (ปัจจุบัน)

ในยุคปัจจุบัน บทบาทและหน้าที่ของศึกษานิเทศก์ถูกกำหนดไว้อย่างเป็นทางการผ่านกฎหมายและมาตรฐานวิชาชีพ แต่ในขณะเดียวกันก็ต้องเผชิญกับสภาพความเป็นจริงในการปฏิบัติงานที่ซับซ้อนและเต็มไปด้วยความท้าทาย

2.1 กรอบมาตรฐานวิชาชีพ: บทบาท “ตามเอกสาร”

ตามนิยามในปัจจุบัน ศึกษานิเทศก์ (Supervisor) คือ ผู้ทำหน้าที่นิเทศ แนะนำ ชี้แจง กระตุ้นให้ครูและผู้บริหารสถานศึกษาเกิดความรู้ ความตระหนักในการพัฒนาคุณภาพการศึกษา 4

เสาหลักทางกฎหมายที่กำกับดูแลวิชาชีพนี้ในปัจจุบัน คือ มาตรฐานตำแหน่งและมาตรฐานวิทยฐานะของข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา ตำแหน่งศึกษานิเทศก์ (ว3/2564) 6 ซึ่งมาตรฐานนี้ได้กำหนดกรอบการประเมินและการปฏิบัติงานของศึกษานิเทศก์ โดยแบ่งภาระงานหลักออกเป็น 3 ด้าน 8 ได้แก่

  1. ด้านการนิเทศการศึกษา (Educational Supervision): เป็นหัวใจหลักของงาน คือการนิเทศ ให้คำปรึกษา วิเคราะห์และพัฒนาหลักสูตร การจัดกระบวนการเรียนรู้ การวัดและประเมินผล และการพัฒนาสื่อ นวัตกรรม 9
  2. ด้านการส่งเสริมและสนับสนุน การจัดการศึกษา (Promoting and Supporting Education Management): รวมถึงงานประสานงาน การพัฒนาระบบข้อมูลสารสนเทศ 9 และการพัฒนาระบบประกันคุณภาพการศึกษา 10
  3. ด้านการพัฒนาตนเองและวิชาชีพ (Self and Professional Development): การศึกษา ค้นคว้า วิจัย และพัฒนาตนเองให้ทันต่อการเปลี่ยนแปลงทางวิทยาการ 9

การเข้าสู่ตำแหน่งนี้ยังมีข้อกำหนดที่เข้มงวด โดยต้องมีคุณวุฒิไม่ต่ำกว่าปริญญาโททางการศึกษา 13 และต้องปฏิบัติตนตามจรรยาบรรณวิชาชีพอย่างเคร่งครัด ซึ่งรวมถึงจรรยาบรรณต่อตนเอง ต่อวิชาชีพ และต่อผู้รับบริการ 7

เพื่อความชัดเจน สามารถสรุปภาระงาน 3 ด้านตามมาตรฐาน ว3/2564 ได้ดังตารางที่ 1

ตารางที่ 1: การวิเคราะห์ภาระงาน 3 ด้านของศึกษานิเทศก์ (ตามมาตรฐาน ว3/2564)

ภาระงานหลัก (Main Duty Area)คำอธิบาย (Description)ตัวอย่างในทางปฏิบัติ (Practical Examples)
1. ด้านการนิเทศการศึกษาภารกิจหลักในการพัฒนาครูและการเรียนการสอนโดยตรง– นิเทศ ติดตาม และประเมินผลการจัดการศึกษา 9
– ให้คำปรึกษาการพัฒนาหลักสูตรและกระบวนการเรียนรู้ 9
– พัฒนาสื่อ นวัตกรรม และเทคโนโลยี 9
2. ด้านการส่งเสริมและสนับสนุนฯงานที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการ การประสานงาน และการประกันคุณภาพ– จัดทำระบบประกันคุณภาพภายใน 10
– ประสานเครือข่ายความร่วมมือ 14
– รับผิดชอบโครงการนโยบายพิเศษ (เช่น STEM, โรงเรียนสุจริต, เศรษฐกิจพอเพียง) 9
3. ด้านการพัฒนาตนเองฯการรักษาและยกระดับความเชี่ยวชาญของตนเอง– ศึกษา ค้นคว้า วิเคราะห์ และวิจัย 9
– พัฒนาตนเองด้านวิชาชีพ บุคลิกภาพ และวิสัยทัศน์ 12

2.2 สภาพการทำงานจริง: ภาระงาน “ล้น” และ “เบน”

แม้ว่ามาตรฐานตำแหน่ง (ตารางที่ 1) จะกำหนดกรอบไว้อย่างชัดเจน แต่สภาพการทำงานจริงกลับปรากฏภาพที่แตกต่างออกไป เมื่อวิเคราะห์ภาระงานจริงจากสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาหลายแห่ง 9 จะพบว่าศึกษานิเทศก์ต้องรับผิดชอบภาระงาน นอกเหนือ จากการนิเทศโดยตรงจำนวนมหาศาล

ภาระงานโครงการ (Project-Based Burdens)

ศึกษานิเทศก์ถูกมอบหมายให้เป็นผู้รับผิดชอบหลักในโครงการตามนโยบายเฉพาะกิจที่ลงมาจากส่วนกลางจำนวนนับไม่ถ้วน เช่น โครงการโรงเรียนสุจริต, โครงการเศรษฐกิจพอเพียง, โครงการ Stem Education, โครงการลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู้ (Active Learning), และการจัดการเรียนรู้ผ่านเทคโนโลยีสารสนเทศ (DLIT/DLTV) 9

ภาระงานธุรการและการรายงาน (Administrative Burdens)

ภาระงานส่วนใหญ่ของศึกษานิเทศก์ในปัจจุบัน ถูกใช้ไปกับการเก็บข้อมูล, การทำรายงานต่างๆ ตามนโยบาย 15, และงานธุรการที่เกี่ยวข้องกับโครงการเหล่านั้น 9 การวิเคราะห์ข้อมูลชี้ให้เห็นว่า ศึกษานิเทศก์กลับทำหน้าที่ธุรการ ติดตามงานโครงการ และงานนโยบายของหน่วยบริหาร ส่งผลให้การนิเทศการเรียนการสอนมีน้อยและไม่มีประสิทธิภาพ 16

ปรากฏการณ์นี้สะท้อนว่า ภาระงาน “ด้านที่ 2: การส่งเสริมและสนับสนุน” (Pillar 2: Support) ตามมาตรฐาน ว3/2564 ได้ถูกขยายความและตีความในทางปฏิบัติ จนกลายเป็น “ถังขยะรองรับนโยบาย” (A policy dumping ground) ที่รองรับทุกโครงการที่กระทรวงหรือเขตพื้นที่ฯ ต้องการขับเคลื่อน ภาระงานส่วนนี้ได้ขยายตัวจนบดบังและเบียดบังเวลาของภาระงาน “ด้านที่ 1: การนิเทศการศึกษา” ซึ่งเป็นหัวใจหลักของวิชาชีพ มาตรฐาน ว3/2564 ที่ตั้งใจจะ clarifying บทบาท กลับกลายเป็นเครื่องมือที่สร้างความชอบธรรมให้กับการมอบหมายงานธุรการและงานนโยบายเหล่านี้

2.3 ปฏิทรรศน์แห่งความเป็นจริง: วิกฤตบทบาทและความท้าทาย

สภาพการทำงานที่บิดเบือนไปจากเจตนารมณ์ดั้งเดิมและกรอบมาตรฐานวิชาชีพ ได้นำไปสู่วิกฤตการณ์เชิงบทบาทและความท้าทายเชิงโครงสร้างหลายประการ

วิกฤตที่ 1: ปฏิทรรศน์ “กัลยาณมิตร-ผู้กำกับติดตาม” (The “Kalyanamitra-Monitor” Paradox)

ในขณะที่เจตนารมณ์ดั้งเดิม (ส่วนที่ 1) และความคาดหวังของครู (ส่วนที่ 3) ต้องการให้ศึกษานิเทศก์เป็น “ผู้นำทางวิชาการ” และ “กัลยาณมิตร” 17 ที่คอยช่วยเหลือและให้คำปรึกษา 18 แต่ความเป็นจริงของภาระงาน (ส่วนที่ 2.2) ที่เน้นการติดตามนโยบาย, การรายงาน, และการประเมิน 15 ได้บีบบังคับให้ศึกษานิเทศก์ต้องสวมบทบาท “ผู้กำกับติดตาม” (Monitor) 19 หรือ “ผู้ติดตามงาน” 17

ผลกระทบคือ ครูบางส่วนมีทัศนคติเชิงลบ มองว่าศึกษานิเทศก์เป็น “เจ้านาย” ที่มา “สั่งงาน” หรือควบคุม 20 สภาวะ “ปฏิทรรศน์” นี้ 19 ทำลายความไว้วางใจ (Trust) ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของการนิเทศเพื่อการพัฒนา เพราะครูย่อมไม่เปิดใจรับการโค้ชชิ่งจากบุคคลที่ตนมองว่าเป็น “ผู้ประเมิน” หรือ “ผู้ติดตาม” งานนโยบาย

วิกฤตที่ 2: ปัญหาระบบและโครงสร้าง

นอกเหนือจากวิกฤตบทบาทแล้ว วิชาชีพนี้ยังเผชิญกับปัญหาระบบ ได้แก่:

  1. การขาดแคลนบุคลากร: จำนวนศึกษานิเทศก์ลดลงอย่างมาก 15 และมีจำนวนน้อยเมื่อเทียบกับจำนวนครูและโรงเรียนที่ต้องดูแล 21 ทำให้การนิเทศไม่ทั่วถึง
  2. โครงสร้างองค์กรไม่ชัดเจน: หน่วยงานกลางที่ทำหน้าที่ประสานการทำงานของศึกษานิเทศก์มีโครงสร้างที่ไม่ชัดเจน ทำให้ขาดความคล่องตัวในการดำเนินกิจกรรมการนิเทศ 22
  3. การพัฒนาที่ไม่ตรงจุด: ครูจำนวนมากรายงานว่า ไม่ได้รับการนิเทศจากศึกษานิเทศก์ที่มีความรู้ความชำนาญเฉพาะสาขาวิชา และการอบรมที่หน่วยงานต้นสังกัดจัดให้ มักไม่สอดคล้องกับความต้องการที่แท้จริงของครู 22

ส่วนที่ 3: อนาคตภาพและการปฏิรูปบทบาท (อนาคต)

ในยุคที่โลกกำลังเผชิญกับการปฏิวัติทางเทคโนโลยี โดยเฉพาะปัญญาประดิษฐ์ (AI) และการเปลี่ยนแปลงทางสังคมอย่างรุนแรง (Digital Disruption) วิชาชีพศึกษานิเทศก์จึงมาถึง “จุดชี้ขาด” (Existential Crossroads) ที่ต้องปฏิรูปบทบาทอย่างเร่งด่วนเพื่อความอยู่รอดและความจำเป็นต่อระบบการศึกษา

3.1 การเปลี่ยนผ่านกระบวนทัศน์: สู่ “สถาปนิกแห่งการเรียนรู้”

ความท้าทายที่ใหญ่ที่สุดของศึกษานิเทศก์ในปัจจุบัน คือ ภาระงาน “ผู้กำกับติดตาม” ที่กำลังถูกลดทอนคุณค่าลงอย่างรวดเร็ว เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) สามารถทำหน้าที่ประมวลผลข้อมูลขนาดใหญ่, ตรวจสอบความสอดคล้องของเอกสาร (Compliance), และประเมินศักยภาพครูผ่านข้อมูลเชิงประจักษ์ได้ดีกว่ามนุษย์ 23

นี่คือจุดชี้ขาดที่น่าสนใจ AI คือ “ดาบสองคม” ต่อวิชาชีพนี้:

  1. คมที่หนึ่ง (ภัยคุกคาม): AI จะเข้ามา ทดแทน (Replace) บทบาท “ผู้กำกับติดตาม” (Monitor) ที่ล้าสมัย 19 หากศึกษานิเทศก์ยังคงยึดติดกับการทำงานธุรการ, การติดตามรายงาน, และการประเมินตามแบบฟอร์ม วิชาชีพนี้จะสูญเสียความจำเป็นในที่สุด
  2. คมที่สอง (ผู้ปลดปล่อย): AI จะเข้ามา เสริมพลัง (Empower) ให้กับบทบาท “ผู้นำทางวิชาการ” 17 โดยการที่ AI เข้ามาช่วยงานประมวลผลข้อมูลและงานธุรการที่ซ้ำซ้อน 23 จะเป็นการ ปลดปล่อย เวลาและศักยภาพของศึกษานิเทศก์ ให้สามารถทุ่มเทไปกับภารกิจที่มีคุณค่าสูงและเทคโนโลยีทำแทนไม่ได้ นั่นคือ การสร้างแรงบันดาลใจ, การโค้ชชิ่ง, และการเป็น “กัลยาณมิตร” ที่แท้จริง 16

ดังนั้น อนาคตภาพของศึกษานิเทศก์จึงต้องมีการ “ปฏิรูปบทบาท” (Role Reform) อย่างสิ้นเชิง จาก “ผู้กำกับติดตาม” (Monitor) สู่การเป็น “สถาปนิกแห่งการเรียนรู้” (Learning Architect) 19 ผู้ทำหน้าที่ออกแบบระบบนิเวศการเรียนรู้, เป็น “โค้ช” (Coach) และเป็น “ผู้นำทางวิชาการ” (Academic Leader) 17

ตารางที่ 2: การวิวัฒนาการกระบวนทัศน์ของศึกษานิเทศก์

มิติ
(Dimension)		กระบวนทัศน์ดั้งเดิม
(ผู้กำกับติดตาม)		กระบวนทัศน์อนาคต
(สถาปนิกการเรียนรู้)
ความสัมพันธ์กับครูเชิงอำนาจ (Hierarchical), ผู้เชี่ยวชาญ-ผู้รับการนิเทศ 19– กัลยาณมิตร (Kalyanamitra) 17
– เป็นคู่คิด (Partner)
บทบาทหลักการติดตามนโยบาย (Monitor), การประเมิน (Evaluator)– ผู้นำทางวิชาการ (Academic Leader) 17
– โค้ช (Coach)
– ผู้ออกแบบ (Designer)
เครื่องมือหลักแฟ้มเอกสาร, แบบสังเกต, แบบประเมิน 19, การประชุม– การวิจัย (RBS) 16
– ชุมชนการเรียนรู้ (PLC) 16
– ข้อมูล (Data)
– ปัญญาประดิษฐ์ (AI) 23
ทักษะที่เน้นความรู้ในเนื้อหาและระเบียบ (Content & Rules)– ทักษะการโค้ช
– การสร้างแรงบันดาลใจ 16
– ทักษะดิจิทัล 16
– การวิเคราะห์ข้อมูล 23
ตัวชี้วัดความสำเร็จความเรียบร้อยของเอกสาร (Compliance) 19– ผลลัพธ์ที่เกิดกับผู้เรียน (Student Outcomes)
– การเติบโตของครู (Teacher Growth) 24

3.2 สมรรถนะและเครื่องมือยุคใหม่

การจะก้าวไปสู่บทบาท “สถาปนิกแห่งการเรียนรู้” ได้นั้น ศึกษานิเทศก์จำเป็นต้องมีชุดสมรรถนะและเครื่องมือยุคใหม่ ดังนี้:

การบูรณาการ AI และเทคโนโลยีดิจิทัล (AI and Digital Integration)

ศึกษานิเทศก์ต้องมี “ความฉลาดทางดิจิทัล” (Digital Literacy) 16 ไม่เพียงแต่ใช้เทคโนโลยีเป็น แต่ต้องสามารถเป็นผู้นำเสนอสื่อ นวัตกรรม และเทคโนโลยีใหม่ๆ ให้กับครู 17 และที่สำคัญ คือต้องสามารถใช้ AI เป็น “ผู้ช่วย” ในการประมวลผลข้อมูลเพื่อการนิเทศที่แม่นยำและออกแบบการเรียนรู้เฉพาะบุคคล (Personalized Learning) 22

สมรรถนะด้านจริยธรรมดิจิทัล (Digital Ethical Intelligence)

ในยุคที่ AI เข้ามามีบทบาท การ “ใช้เป็น” เพียงอย่างเดียวนั้นไม่เพียงพอ ศึกษานิเทศก์ต้องมีสมรรถนะเชิงจริยธรรมดิจิทัล 19 ต้องสามารถนำการอภิปราย วิเคราะห์ และสร้างแนวปฏิบัติที่ชัดเจนร่วมกับครูและผู้บริหาร ในการใช้เทคโนโลยีอย่างมีความรับผิดชอบ ไม่สร้างอคติ (Bias) และคำนึงถึงความเป็นส่วนตัวของผู้เรียน 25

โมเดลการนิเทศแบบใหม่: The PLC-RBS-AI Synergy

อนาคตของการนิเทศไม่ได้ขึ้นอยู่กับเครื่องมือใดเครื่องมือหนึ่ง แต่คือการ “สังเคราะห์” เครื่องมือเหล่านี้ให้เป็นระบบนิเวศเดียวกัน:

  1. การนิเทศฐานการวิจัย (Research-based Supervision – RBS): ศึกษานิเทศก์ต้องเปลี่ยนจากการให้คำแนะนำตามประสบการณ์ส่วนตัว มาเป็นการใช้ข้อมูลและการวิจัยเป็นฐาน (Research-based) ในการให้คำปรึกษาทางวิชาการอย่างลึกซึ้ง 16
  2. ผู้นำชุมชนการเรียนรู้ (PLC Facilitator): เปลี่ยนรูปแบบการนิเทศจากการ “สั่งการ” แบบ 1-on-1 สู่การเป็น “ผู้อำนวยความสะดวก” (Facilitator) ในการสร้างและสนับสนุนกระบวนการชุมชนแห่งการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (Professional Learning Communities – PLC) ภายในสถานศึกษา 16
  3. การสังเคราะห์ด้วย AI (AI Synthesis): “สถาปนิกแห่งการเรียนรู้” คือผู้ที่ออกแบบและอำนวยความสะดวกในระบบนี้ โดยใช้ AI 23 เป็นเครื่องมือในการวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อระบุปัญหา, ขับเคลื่อนการแก้ปัญหาผ่านแพลตฟอร์ม PLC 16, และใช้ RBS 16 เป็นฐานในการยกระดับคุณภาพการสนทนาในวง PLC นั้น

ส่วนที่ 4: บทสรุป (คุณค่าที่ยั่งยืนและความจำเป็นเร่งด่วน)

4.1 คุณค่าที่ต้องรักษา (The Enduring Value)

ศึกษานิเทศก์เป็น “กลไก” หรือ “ข้อต่อ” ที่สำคัญที่สุดในระบบการศึกษา 27 ทำหน้าที่เป็นสะพานเชื่อมที่ขาดไม่ได้ระหว่าง “นโยบาย” (Policy) ที่มาจากส่วนกลาง กับ “การปฏิบัติ” (Practice) ที่เกิดขึ้นจริงในห้องเรียน

ในขณะที่ผู้บริหารสถานศึกษาดูแลการบริหารจัดการ และครูดูแลการเรียนการสอน ศึกษานิเทศก์คือผู้รับผิดชอบหลักในการขับเคลื่อน “คุณภาพ” (Quality) ในภาพรวม ไม่ว่าจะเป็นการพัฒนาหลักสูตร, การจัดกระบวนการเรียนรู้, การประกันคุณภาพการศึกษา 10, หรือการพัฒนาวิชาชีพครู 18

หากปราศจากศึกษานิเทศก์ที่มีประสิทธิภาพ นโยบายการปฏิรูปการศึกษาที่สวยหรู (เช่น การศึกษา 4.0 หรือ การศึกษาในศตวรรษที่ 21) จะไม่สามารถถูกแปลความหมายและนำไปสู่การปฏิบัติจริงในห้องเรียนได้เลย 16

4.2 ความจำเป็นเร่งด่วนในการปฏิรูป (The Urgent Imperative)

การคงอยู่ของวิชาชีพศึกษานิเทศก์ในศตวรรษที่ 21 ขึ้นอยู่กับการ “สลัด” บทบาท “ผู้กำกับติดตาม” และภาระงานธุรการที่กำลังจะถูกทดแทนโดยเทคโนโลยี 15 และ “ทวงคืน” บทบาท “ผู้นำทางวิชาการ” ตามเจตนารมณ์ดั้งเดิมกลับคืนมา

ความสำเร็จของระบบการศึกษาไทยในอนาคต จึงผูกพันโดยตรงกับความสำเร็จในการปฏิรูปศึกษานิเทศก์ ให้เป็น “สถาปนิกแห่งการเรียนรู้” (Learning Architect) 19 ที่มีความเชี่ยวชาญด้านดิจิทัล 16, ใช้กระบวนการ PLC และการวิจัยเป็นฐาน 16, และเป็น “กัลยาณมิตร” 17 ที่สามารถสร้างแรงบันดาลใจและปลดปล่อยศักยภาพของครูได้อย่างแท้จริง

การปฏิรูปนี้ไม่ใช่แค่ทางเลือก แต่เป็น “ความจำเป็น” เพื่อความอยู่รอดของวิชาชีพ และที่สำคัญกว่านั้น คือเพื่อคุณภาพของผู้เรียนไทยในโลกอนาคต

Works cited

  1. รำลึกถึงประวัติความเป็นมาของการนิเทศการศึกษาในบ้านเรา – ธเนศ ขำเกิด, accessed November 13, 2025, https://www.gotoknow.org/posts/514035
  2. ศึกษานิเทศก์ยุคใหม่: การปรับตัวต่อความท้าทายในโลกที่เปลี่ยนแปลง – วารสารการบริหารการศึกษาและภาวะผู้นํา มหาวิท – มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร, accessed November 13, 2025, https://jeal.snru.ac.th/Files/Article/1084-ArticleTextFile-20220625223308.pdf
  3. กลุ่มนิเทศติดตามและประเมินผลการจัดการศึกษา – ศึกษานิเทศก์ – Google Sites, accessed November 13, 2025, https://sites.google.com/secondary11.go.th/supervisor/%E0%B8%A8%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B8%81
  4. accessed November 13, 2025, https://nitespkn2.thai.ac/home/info/11/%E0%B8%A8%E0%B8%B6%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B8%81%E0%B9%8C%20%E0%B8%84%E0%B8%B7%E0%B8%AD#:~:text=%E0%B8%A8%E0%B8%B6%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B8%81%E0%B9%8C%20(Supervisor)%20%E0%B8%84%E0%B8%B7%E0%B8%AD%20%E0%B8%9C%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%97%E0%B8%B3,%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8%B4%E0%B8%94%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B9%89%20%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%B1%E0%B8%81
  5. ศึกษานิเทศก์ – พจนานุกรมแปล ไทย-ไทย ราชบัณฑิตยสถาน – Sanook.com, accessed November 13, 2025, https://www.sanook.com/dictionary/dict/dict-th-th-royal-institute/search/%E0%B8%A8%E0%B8%B6%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B8%81%E0%B9%8C/
  6. 2. มาตรฐานตำแหน่ง – พัฒนาศึกษานิเทศก์ 2567, accessed November 13, 2025, https://sv1.esdc.go.th/%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B9%81%E0%B8%A3%E0%B8%81/%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A2%E0%B8%B0%E0%B8%97-1-%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%A2%E0%B8%A1%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9A%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9E%E0%B8%92%E0%B8%99%E0%B8%B2/2-%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%90%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%B3%E0%B9%81%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%87
  7. 1. มาตรฐานวิชาชีพ – พัฒนาศึกษานิเทศก์ 2567, accessed November 13, 2025, https://sv1.esdc.go.th/%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B9%81%E0%B8%A3%E0%B8%81/%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A2%E0%B8%B0%E0%B8%97-1-%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%A2%E0%B8%A1%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9A%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9E%E0%B8%92%E0%B8%99%E0%B8%B2/1-%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%90%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%A7%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%9E
  8. แนวทางการดำเนินการ (ว.PA) ตำแหน่งศึกษานิเทศก์ – PubHTML5, accessed November 13, 2025, https://pubhtml5.com/jibv/kjih/
  9. ภารกิจงานกลุ่มนิเทศ ติดตามและประเมินผลการจัดการศึกษา – สำนักงานเขต …, accessed November 13, 2025, https://www.aya1.go.th/?page_id=21647
  10. การนิเทศการประกันคุณภาพการศึกษา, accessed November 13, 2025, https://www.ksn1.go.th/web2020/wp-content/uploads/2020/06/%E0%B8%84%E0%B8%B9%E0%B9%88%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%9B%E0%B8%8F%E0%B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%87%E0%B8%B2%E0%B8%99-%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%AF-%E0%B8%9B%E0%B8%B5-63-%E0%B9%80%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B9%88%E0%B8%A1.pdf
  11. กลุ่มนิเทศ ติดตาม และประเมินผลการจัดการศึกษ, accessed November 13, 2025, https://www.sea12.go.th/spv/images/stories/manual62/sn.jop.pdf
  12. กลุ่มนิเทศติดตามและประเมินผลการจัดการศึกษา – มาตรฐานวิชาชีพ – Google Sites, accessed November 13, 2025, https://sites.google.com/secondary11.go.th/supervisor/%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%90%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%A7%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%9E
  13. ข้อบังคับคุรุสภา, accessed November 13, 2025, https://ops.moe.go.th/wp-content/uploads/2023/03/3.2.5%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%B1%E0%B8%9A%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%90%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%89%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%8852563.pdf
  14. ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ – ราชกิจจานุเบกษา, accessed November 13, 2025, https://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2562/E/141/T_0007.PDF
  15. ก.ค.ศ.ถกแนวทางความก้าวหน้าวิชาชีพศึกษานิเทศก์ – SobKroo.com, accessed November 13, 2025, https://sobkroo.com/articledetail.asp?id=14152
  16. ศึกษานิเทศก์ 4.0 เพิ่มพูนศักยภาพตนเองอย่างไร – สพป.พัทลุง เขต 1, accessed November 13, 2025, https://www.phatthalung1.go.th/%E0%B8%A8%E0%B8%B6%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B8%81%E0%B9%8C-4-0-%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B9%88%E0%B8%A1%E0%B8%9E%E0%B8%B9%E0%B8%99%E0%B8%A8/
  17. แนวทางการพัฒนาศึกษานิเทศก์ในมุมมองของครูผู้สอนในยุคของการ …, accessed November 13, 2025, https://krukob.com/web/sv-11/
  18. แนวทางการพัฒนาศึกษานิเทศก์ในมุมมองของผู้บริหารสถานศึกษาในยุคของการเปลี่ยนแปลงของโลกใหม่ » – Digital Learning Classroom, accessed November 13, 2025, https://krukob.com/web/sv-12/
  19. ศึกษานิเทศก์ยุค AI: การปฏิรูปบทบาทจากผู้กำกับติดตามสู่สถาปนิกแห่งการ …, accessed November 13, 2025, https://krukob.com/web/sv-32/
  20. ศึกษานิเทศก์มีหน้าที่อะไรบ้าง ทำไมเห็นบางคนชอบทำตัวเป็นเจ้านายสั่งงานครูคะ ? – Pantip, accessed November 13, 2025, https://pantip.com/topic/42388819
  21. สภาพ ปัญหา และแนวทางพัฒนา การนิเทศการศึกษาของศึกษานิเทศก์ โรงเรียนมัธยมศึกษาของสาธารณรัฐ ประชาธิปไตยประชาชนลาว (situations, problems – มหาวิทยาลัยบูรพา, accessed November 13, 2025, https://journal.lib.buu.ac.th/index.php/edu/article/download/6186/3361/7065
  22. อนาคตภาพของวิชาชีพศึกษานิเทศก์ในประเทศไทย The – ThaiJo, accessed November 13, 2025, https://so06.tci-thaijo.org/index.php/tmd/article/download/279578/187599/1193438
  23. บทบาทศึกษานิเทศก์ในยุคปัญญาประดิษฐ์: การปรับตัว และการเสริมสร้างศักยภาพครู – ThaiJO, accessed November 13, 2025, https://so07.tci-thaijo.org/index.php/JMCR/article/view/6451
  24. หลักเกณฑ์และวิธีการประเมินตาแหน่งและวิทยฐานะ ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา, accessed November 13, 2025, https://www.cr3.go.th/wp-content/uploads/2022/03/3.-%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8%93%E0%B8%91%E0%B9%8C%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%98%E0%B8%B5%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%B3%E0%B9%81%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B9%88%E0%B8%87%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%90%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B0%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%9A%E0%B8%B8%E0%B8%84%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%A8%E0%B8%B6%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%B2-%E0%B8%A79-%E0%B8%A712.pdf
  25. แนวปฏิบัติของการสร้างและส่งเสริมการรู้ดิจิทัลสำหรับครู – ONEC Backoffice for Administrator, accessed November 13, 2025, http://backoffice.onec.go.th/uploads/Book/1653-file.pdf
  26. รูปแบบการพัฒนาสมรรถนะดิจิทัล ของครูในยุคการ, accessed November 13, 2025, https://doi.nrct.go.th/admin/doc/doc_650691.pdf
  27. บทบาทศึกษานิเทศก์กับการส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต – บ้านเมือง, accessed November 13, 2025, https://www.banmuang.co.th/column/politic/7042
Post Views: 167

Comments

comments

Powered by Facebook Comments

Exit mobile version