5 อคติทางความคิด (Cognitive Biases) ที่พบบ่อยเพื่อการตัดสินใจที่ดีขึ้น
5 อคติทางความคิด (Cognitive Biases) ที่พบบ่อยเพื่อการตัดสินใจที่ดีขึ้น
เราทุกคนล้วนมีอคติทางความคิด (Cognitive Biases) สิ่งเหล่านี้ไม่ใช่เรื่องแย่เสมอไป เพราะมันคือทางลัดทางความคิดที่ช่วยให้เราประมวลผลข้อมูลได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ เช่น การรับรู้ถึงความเปลี่ยนแปลงในน้ำเสียงของเจ้านาย แต่ในทางกลับกัน อคติเหล่านี้อาจนำไปสู่การตัดสินใจที่ผิดพลาดได้หากเราไม่ทันตระหนักถึงมัน การทำความเข้าใจอคติเหล่านี้คือขั้นตอนแรกที่จะช่วยลดผลกระทบและทำให้เราตัดสินใจได้อย่างมีเหตุผลมากขึ้น
อคติทางความคิดคือข้อผิดพลาดในการคิดอย่างเป็นระบบซึ่งเกิดขึ้นเมื่อสมองของเราพยายามทำความเข้าใจโลกที่ซับซ้อนรอบตัวให้ง่ายขึ้น อคติเหล่านี้ส่งผลต่อทุกคนโดยไม่เกี่ยวกับระดับสติปัญญา และสามารถมีอิทธิพลอย่างมากต่อการตัดสินใจ พฤติกรรม และการประเมินสถานการณ์ของเรา การเรียนรู้ที่จะรับรู้อคติเหล่านี้จะช่วยให้เราสามารถทบทวนกระบวนการคิดของตนเองและมุ่งสู่ข้อสรุปที่เป็นกลางมากขึ้นได้
ต่อไปนี้คือ 5 อคติทางความคิดที่พบบ่อยและวิธีสังเกต:
1. อคติเอนเอียงเพื่อยืนยัน (Confirmation Bias)
คือแนวโน้มที่เราจะค้นหา ตีความ และจดจำข้อมูลในลักษณะที่สอดคล้องกับความเชื่อที่เรามีอยู่แล้ว พูดง่ายๆ คือเราจะกรองข้อมูลที่ขัดแย้งกับความคิดของเราทิ้งไป ตัวอย่างเช่น คนที่เชื่อว่าภาวะโลกร้อนเป็นเรื่องหลอกลวง ก็จะเลือกเสพข่าวและงานวิจัยที่สนับสนุนความคิดของตนเอง และเพิกเฉยต่อหลักฐานที่ตรงกันข้าม อคตินี้จะยิ่งตอกย้ำความเชื่อเดิมของเราและทำให้การเปิดรับมุมมองใหม่ๆ เป็นไปได้ยาก
2. อคติฉันทามติที่ผิดพลาด (False Consensus Bias)
คือแนวโน้มที่เรามักจะประเมินสูงเกินไปว่าคนอื่นมีความเชื่อ ทัศนคติ และค่านิยมเหมือนกับเรา หากคุณเป็นผู้สนับสนุนตัวยงของนักการเมืองคนหนึ่ง คุณอาจทึกทักไปเองว่าคนส่วนใหญ่ก็รู้สึกเช่นเดียวกับคุณ ซึ่งอาจนำไปสู่การประเมินความนิยมในมุมมองของตนเองผิดพลาด และทำให้ยากที่จะเข้าใจและยอมรับมุมมองที่แตกต่างออกไป
3. ฮิวริสติกจากอารมณ์ (The Affect Heuristic)
คือแนวโน้มในการตัดสินใจโดยใช้อารมณ์หรือ “สัญชาตญาณ” มากกว่าการใช้เหตุผลและตรรกะ การตอบสนองทางอารมณ์เหล่านี้มีอิทธิพลต่อทุกอย่าง ตั้งแต่การเลือกซื้อสินค้าไปจนถึงการลงคะแนนเสียงทางการเมือง ตัวอย่างเช่น หากคุณรู้สึกดีกับโฆษณาของแบรนด์ใดแบรนด์หนึ่ง คุณก็มีแนวโน้มที่จะซื้อสินค้าของแบรนด์นั้น แม้ว่าสินค้าของคู่แข่งอาจจะมีประสิทธิภาพมากกว่าหรือราคาถูกกว่าก็ตาม
4. การเห็นภาพลวงตาเป็นกลุ่มก้อน (The Clustering Illusion)
คือแนวโน้มที่จะมองเห็นรูปแบบหรือการจับกลุ่มในข้อมูลที่เกิดขึ้นแบบสุ่ม สมองของเราถูกสร้างมาเพื่อค้นหาความเป็นระเบียบ และบางครั้งเราก็มองเห็นแนวโน้มในสิ่งที่ไม่มีอยู่จริง เช่น คนที่เชื่อว่าตนเองมองเห็นรูปแบบในความผันผวนของตลาดหุ้นหรือผลการพนัน ซึ่งในความเป็นจริงแล้วเป็นเพียงการสุ่มทางสถิติเท่านั้น อคตินี้อาจนำไปสู่ข้อสันนิษฐานที่ผิดพลาดเกี่ยวกับความสัมพันธ์เชิงเหตุและผล และส่งผลให้ตัดสินใจได้ไม่ดี
5. ฮิวริสติกความพร้อมใช้ (The Availability Heuristic)
คืออคติที่เกิดจากการพึ่งพาข้อมูลที่เข้าถึงได้ง่ายที่สุดในความทรงจำ ณ ขณะนั้นในการตัดสินใจ เรามักจะให้น้ำหนักกับข้อมูลที่เพิ่งได้ยินมาหรือจำได้ขึ้นใจมากเกินไป ตัวอย่างเช่น หลังจากได้ยินข่าวการโจมตีของฉลามหลายครั้ง คุณอาจประเมินความเสี่ยงที่จะถูกฉลามทำร้ายสูงเกินความเป็นจริงเมื่อไปว่ายน้ำ อคตินี้สามารถนำไปสู่การรับรู้ความเสี่ยงที่คลาดเคลื่อน และบิดเบือนความสามารถในการประเมินสถานการณ์ที่ซับซ้อนอย่างเป็นกลาง
วิธีรับมือกับอคติทางความคิด
วิธีที่มีประสิทธิภาพที่สุดในการจัดการกับอคติเหล่านี้คือการตระหนักรู้ถึงการมีอยู่ของมัน เมื่อเรายอมรับว่ามีทางลัดทางความคิดเหล่านี้อยู่ เราจะเริ่มตั้งคำถามกับกระบวนการคิดของตัวเอง พยายามค้นหาข้อมูลและมุมมองที่ท้าทายความเชื่อเดิมๆ ของคุณ ตัดสินใจด้วยกรอบความคิดที่เป็นตรรกะและมีเหตุผล แทนที่จะพึ่งพาเพียงสัญชาตญาณหรืออารมณ์ เมื่อทำเช่นนี้ คุณจะสามารถประเมินสถานการณ์และตัดสินใจได้อย่างมีข้อมูล รอบด้าน และมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น
ที่มา : Lean Six Sigma Training หัวข้อ 5 common Cognitive Biases- How to make better judgment and decision making – Lean Six Sigma Global
Comments
Powered by Facebook Comments
