ถอดบทเรียนและต่อยอดองค์ความรู้: AI พลิกโฉมการนิเทศ สู่การศึกษาไทยที่ยั่งยืน
ถอดบทเรียนและต่อยอดองค์ความรู้: AI พลิกโฉมการนิเทศ สู่การศึกษาไทยที่ยั่งยืน
การอบรมเชิงปฏิบัติการที่จัดโดยหน่วยศึกษานิเทศก์ สพฐ. ในหัวข้อ “การเสริมสมรรถนะการนิเทศการศึกษาสำหรับศึกษานิเทศก์” ได้กลายเป็นเวทีสำคัญที่จุดประกายการเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะเซสชันที่นำโดย รศ.ดร.สุธิดา จำรัส (อาจารย์โบว์) ที่ได้มอบทั้งองค์ความรู้, เครื่องมือ และแรงบันดาลใจในการนำปัญญาประดิษฐ์ (AI) มายกระดับงานนิเทศการศึกษาอย่างเป็นรูปธรรม บทความนี้จะเจาะลึกและขยายความเนื้อหาสำคัญจากการอบรม เพื่อเป็นแนวทางสำหรับบุคลากรทางการศึกษาในการนำไปต่อยอดและสร้างผลกระทบเชิงบวกให้เกิดขึ้นจริง
1. วิสัยทัศน์ที่ชัดเจน: จากนโยบายสู่การปฏิบัติจริง
คำกล่าวของ ดร.เกตทิพย์ สุภาวนิตย์ รองเลขาธิการ กพฐ. ไม่ใช่เป็นเพียงพิธีการเปิด แต่คือการตอกย้ำทิศทางเชิงนโยบายที่ชัดเจนของ สพฐ. ในการผลักดันให้เกิด Digital Transformation ในวงการศึกษา ท่านมองว่า AI คือเครื่องมือยุทธศาสตร์ที่จะเข้ามาปลดล็อกศักยภาพของ “ครูของครู” อย่างศึกษานิเทศก์
การขยายความ:
ภาระงานของศึกษานิเทศก์ในปัจจุบันมีความซับซ้อนและหลากหลาย ตั้งแต่งานเอกสาร, การประมวลผลข้อมูลผลสัมฤทธิ์, การลงพื้นที่, การให้คำปรึกษา ไปจนถึงการพัฒนานวัตกรรม ซึ่ง AI สามารถเข้ามาตอบโจทย์ในทุกมิติ เช่น
- งานเอกสารและรายงาน: ลดเวลาในการร่างหนังสือราชการ, สรุปการประชุม หรือเขียนรายงานโครงการจากหลายสัปดาห์ให้เหลือเพียงไม่กี่ชั่วโมง
- การวิเคราะห์ข้อมูล: ประมวลผลข้อมูลผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน (O-NET, RT, NT) หรือข้อมูลจากการสังเกตชั้นเรียนจำนวนมาก เพื่อมองหาแนวโน้ม ปัญหา และความต้องการที่แท้จริงของแต่ละโรงเรียนได้อย่างรวดเร็วและแม่นยำ
- การเตรียมการนิเทศ: ช่วยออกแบบเครื่องมือ, สร้างสื่อ หรือสืบค้นแนวคิดทฤษฎีที่ทันสมัย เพื่อเตรียมการลงพื้นที่อย่างมีคุณภาพ
หัวใจสำคัญที่ท่านรองเลขาธิการฯ เน้นย้ำคือ “มนุษย์ต้องเป็นผู้ควบคุม” หมายความว่า ความเชี่ยวชาญและประสบการณ์ของศึกษานิเทศก์ยังคงเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุด AI เป็นเพียงผู้ช่วยที่ทำให้เราทำงานได้เร็วขึ้นและดีขึ้น แต่การตัดสินใจเชิงกลยุทธ์ การให้คำปรึกษาที่เข้าอกเข้าใจบริบท (Empathy) และการสร้างความสัมพันธ์อันดีกับสถานศึกษา ยังคงเป็นบทบาทที่มนุษย์ต้องทำ
2. “สล่า (SALA)” กรอบแนวคิดที่จับต้องได้: เมื่อศาสตร์การสอนนำหน้าเทคโนโลยี
ปรัชญา “Pedagogy before Technology” ของ รศ.ดร.สุธิดา คือหลักการที่เป็นสากล แต่กรอบแนวคิด “สล่า (SALA)” คือการแปลปรัชญานั้นออกมาเป็นกระบวนการที่เรียบง่ายและนำไปใช้ได้จริง
การขยายความ:
- S (Show): การสาธิตให้เห็นภาพความสำเร็จเล็กๆ (Small Wins) เป็นการทลายกำแพงทางความคิดและสร้างทัศนคติเชิงบวกต่อเทคโนโลยี
- L (Learn): การเรียนรู้ที่ดีที่สุดคือการลงมือทำ การเปิดโอกาสให้ผู้เข้าร่วมได้ทดลองใช้เครื่องมือด้วยตนเองในบริบทง่าย ๆ จะช่วยสร้างความมั่นใจ
- A (Apply): ขั้นตอนนี้คือการเชื่อมโยงสิ่งที่เรียนรู้เข้ากับ “ความเจ็บปวด” (Pain Point) ในงานจริงของแต่ละคน เช่น หากปัญหาคือการเขียนรายงานวิจัย ก็ประยุกต์ใช้ Claude หรือ NotebookLM เพื่อแก้ปัญหานั้นโดยตรง
- A (Reflex – สะท้อนคิด): เป็นกระบวนการที่สำคัญที่สุดในการเปลี่ยน “ประสบการณ์” ให้กลายเป็น “ปัญญา” การตั้งคำถามว่า “เราได้เรียนรู้อะไร” “จะนำไปปรับปรุงงานได้อย่างไร” และ “อุปสรรคที่อาจเกิดขึ้นคืออะไร” จะทำให้การเรียนรู้ฝังลึกและนำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน
3. เจาะลึกคลังเครื่องมือ AI: จากทฤษฎีสู่กรณีศึกษาจริง
รศ.ดร.สุธิดา จำรัส ได้นำเสนอเครื่องมือที่เปรียบเสมือน “กล่องเครื่องมือ” สำหรับศึกษานิเทศก์ยุคใหม่ โดยแต่ละชิ้นมีจุดเด่นที่แตกต่างกัน
การขยายความและกรณีศึกษา:
- NotebookLM:
- จุดเด่น: การทำงานแบบ “Grounded” คือการให้คำตอบโดยอ้างอิงจากเอกสารที่เราใส่เข้าไปเท่านั้น ทำให้เป็นเครื่องมือที่น่าเชื่อถือสูงมากสำหรับงานที่ต้องการความแม่นยำ
- กรณีศึกษา: ศึกษานิเทศก์ต้องการวางแผนพัฒนากลุ่มโรงเรียนที่มีผลสัมฤทธิ์วิชาวิทยาศาสตร์ต่ำ สามารถอัปโหลด 1) หลักสูตรแกนกลางฯ 2) รายงานผลการทดสอบ PISA/O-NET 3) แผนการจัดการเรียนรู้ตัวอย่าง 4) งานวิจัยเกี่ยวกับการสอนวิทยาศาสตร์ล่าสุด เข้าไปใน NotebookLM จากนั้นสั่งให้ “วิเคราะห์จุดอ่อนร่วมของแผนการสอน” “สรุปแนวทางการพัฒนาที่สอดคล้องกับงานวิจัย” และ “สร้างร่างโครงการพัฒนาครู” ได้ในที่เดียว
- Custom GPTs:
- จุดเด่น: การสร้างผู้ช่วย AI ส่วนตัวที่ “คิด” และ “พูด” ภาษาเดียวกับเราโดยไม่ต้องเขียนโค้ด
- กรณีศึกษา: สร้าง GPT ชื่อ “คู่คิดแผนการสอน สพป.XX” โดยป้อนข้อมูลเกี่ยวกับ 1) กรอบการประเมินแผนการสอนของเขตพื้นที่ 2) ตัวอย่างแผนการสอนระดับดีเด่น 3) แนวทางการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) จากนั้นเมื่อคุณครูอัปโหลดแผนการสอนของตนเองเข้ามา บอทตัวนี้จะสามารถให้ข้อเสนอแนะเบื้องต้นตามกรอบของเขตพื้นที่ได้ทันที ช่วยลดเวลาในการตรวจและทำให้ครูพัฒนาแผนฯ ได้รวดเร็วยิ่งขึ้น
- Gamma และ Canva AI:
- จุดเด่น: ความรวดเร็วในการสร้างสื่อเพื่อการสื่อสาร (Rapid Communication)
- กรณีศึกษา: หลังเสร็จสิ้นการประชุมระดมสมองกับคณะครู สามารถนำข้อสรุปที่เป็น Text มาใส่ใน Gamma เพื่อสร้างสไลด์สรุปการประชุมและแชร์ให้ทุกคนได้ภายใน 5 นาที หรือใช้ Canva AI สร้างเว็บไซต์โครงการเฉพาะกิจ เพื่อเป็นศูนย์รวมข้อมูล กำหนดการ และเอกสารต่างๆ ทำให้ทุกคนเข้าถึงข้อมูลได้สะดวกและเป็นระบบ
- ChatGPT (Voice) และ Claude:
- จุดเด่น: การเป็นเพื่อนคู่คิดและผู้ช่วยด้านภาษา
- กรณีศึกษา: ศึกษานิเทศก์สามารถใช้โหมดเสียงของ ChatGPT เพื่อ “ซ้อม” การให้คำปรึกษา (Coaching) หรือการให้ข้อมูลป้อนกลับ (Feedback) ที่สร้างสรรค์กับครู หรือใช้ Claude ช่วยยกร่างและขัดเกลาสำนวนในบทความวิจัยหรือบทคัดย่อ เพื่อเตรียมส่งตีพิมพ์ในวารสารวิชาการ
ขอขอบคุณวิทยากร: รศ.ดร.สุธิดา จำรัส ผู้จุดประกายการเปลี่ยนแปลง
ในนามของผู้เข้าร่วมการอบรมและผู้ที่ได้รับองค์ความรู้ผ่านบทความนี้ ขอใช้พื้นที่เพื่อกล่าวขอบคุณ รศ.ดร.สุธิดา จำรัส (อาจารย์โบว์) “เจ้าหญิงแห่งวงการวิทยาศาสตร์ศึกษา” ผู้เป็นวิทยากรหลักในครั้งนี้อย่างสุดหัวใจ
รศ.ดร.สุธิดา จำรัส ไม่เพียงแต่มามอบความรู้ แต่ได้นำพลังงานอันเปี่ยมล้น ความเชี่ยวชาญที่ตกผลึก และความสามารถในการถ่ายทอดเรื่องราวที่ซับซ้อนให้กลายเป็นเรื่องที่เข้าใจง่ายและน่าตื่นเต้น สไตล์การสอนที่เน้นการลงมือปฏิบัติจริง (Hands-on) ทำให้ผู้เข้าร่วมไม่ได้กลับไปพร้อมกับรายชื่อแอปพลิเคชัน แต่กลับไปพร้อมกับ “กระบวนทัศน์ใหม่” และ “ความมั่นใจ” ที่จะนำ AI ไปใช้เป็นส่วนหนึ่งของลมหายใจในการทำงาน
สิ่งที่ทรงคุณค่าที่สุดคือ รศ.ดร.สุธิดา จำรัส ได้มอบ “เบ็ด” ไม่ใช่ “ปลา” ท่านสอนวิธีคิด วิธีวางแผน และวิธีต่อยอดองค์ความรู้ด้วยตนเอง ผ่านกรอบแนวคิด “สล่า” และเทคนิคการออกแบบชุดคำสั่ง (Prompt Engineering) ซึ่งเป็นทักษะที่จำเป็นอย่างยิ่งในโลกยุคใหม่ ขอขอบคุณสำหรับความทุ่มเทและแรงบันดาลใจอันยิ่งใหญ่ที่มอบให้กับวงการศึกษานิเทศก์และครูไทย
บทสรุป: การเดินทางครั้งใหม่ของศึกษานิเทศก์ไทย
การอบรมครั้งนี้เป็นมากกว่าการฝึกทักษะ แต่เป็น “สัญญาณ” ของการเริ่มต้นเดินทางครั้งใหม่ของศึกษานิเทศก์ไทย การเปลี่ยนบทบาทจากผู้ให้คำแนะนำ สู่การเป็น “ผู้นำการเปลี่ยนแปลงเชิงระบบ (System Change Leader)” ที่ใช้ข้อมูลและเทคโนโลยีเป็นฐานในการขับเคลื่อนคุณภาพ ภารกิจข้างหน้าคือการนำองค์ความรู้เหล่านี้ไปสู่การปฏิบัติจริง ทดลองใช้ ล้มเหลว เรียนรู้ และแบ่งปันความสำเร็จ เพื่อสร้างวัฒนธรรมแห่งนวัตกรรมให้เกิดขึ้นในพื้นที่ที่ตนรับผิดชอบ เพราะท้ายที่สุดแล้ว พลังของปัญญาประดิษฐ์จะเปล่งประกายได้อย่างเต็มศักยภาพ ก็ต่อเมื่ออยู่ในมือของผู้มีปัญญาและความมุ่งมั่นที่จะสร้างอนาคตที่ดีกว่าให้แก่ผู้เรียน
แหล่งอ้างอิง: การอบรมเชิงปฏิบัติการเสริมสมรรถนะการนิเทศการศึกษา สำหรับศึกษานิเทศก์ โดยรศ.ดร.สุธิดา จำรัส จัดโดยหน่วยศึกษานิเทศ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ไลฟ์สดเมื่อวันที่ 28 มิถุนายน 2025
https://www.youtube.com/live/Py1yvVXs6qM?si=GK9H1SMNQbZezNcm
Comments
Powered by Facebook Comments
