12 แบบจำลองการตัดสินใจที่จำเป็นสำหรับงานวิจัยและการนิเทศการศึกษา

การตัดสินใจเป็นกระบวนการสำคัญที่ผู้บริหารการศึกษา นักวิจัย และศึกษานิเทศก์ต้องเผชิญในการปฏิบัติงานประจำวัน การเลือกใช้แบบจำลองการตัดสินใจที่เหมาะสมจะช่วยให้การตัดสินใจมีประสิทธิภาพและได้ผลลัพธ์ที่ดีที่สุด บทความนี้จะนำเสนอ 12 แบบจำลองการตัดสินใจพร้อมตัวอย่างการประยุกต์ใช้ในบริบทการศึกษาและงานวิจัย

1. การวิเคราะห์ข้อดี-ข้อเสีย (Pros and Cons Analysis)

หลักการ

แบบจำลองนี้เป็นวิธีการพื้นฐานที่เหมาะสำหรับการตัดสินใจง่าย ๆ โดยการแจกแจงข้อดีและข้อเสียของแต่ละทางเลือก แล้วชั่งน้ำหนักเพื่อเปรียบเทียบ

การประยุกต์ใช้ในงานวิจัย

ตัวอย่าง: การเลือกวิธีการเก็บข้อมูลในงานวิจัยเชิงคุณภาพ

• ข้อดีของการสัมภาษณ์เชิงลึก: ได้ข้อมูลละเอียด เข้าใจบริบท สร้างสัมพันธภาพ
• ข้อเสียของการสัมภาษณ์เชิงลึก: ใช้เวลานาน อาจมีอคติจากผู้วิจัย จำนวนตัวอย่างจำกัด

การประยุกต์ใช้ในการนิเทศการศึกษา

ตัวอย่าง: การตัดสินใจเลือกรูปแบบการนิเทศครู

• ข้อดีของการนิเทศแบบกลุ่ม: ประหยัดเวลา เรียนรู้แบบร่วมมือ แลกเปลี่ยนประสบการณ์
• ข้อเสียของการนิเทศแบบกลุ่ม: อาจไม่ตรงกับความต้องการเฉพาะบุคคล ครูบางคนอาจไม่กล้าแสดงความคิดเห็น

2. การวิเคราะห์ SWOT

หลักการ

SWOT ย่อมาจาก Strengths (จุดแข็ง), Weaknesses (จุดอ่อน), Opportunities (โอกาส), และ Threats (ภัยคุกคาม) เป็นเครื่องมือวิเคราะห์เชิงกลยุทธ์ที่ช่วยให้เห็นภาพรวมของสถานการณ์

การประยุกต์ใช้ในงานวิจัย

ตัวอย่าง: การวิเคราะห์โครงการวิจัยพัฒนาหลักสูตรใหม่

• S: ทีมวิจัยมีความเชี่ยวชาญ มีงบประมาณเพียงพอ
• W: ขาดประสบการณ์พัฒนาหลักสูตรในระดับชาติ เวลาจำกัด
• O: นโยบายรัฐสนับสนุน ความต้องการของตลาดงานสูง
• T: การแข่งขันจากสถาบันอื่น การเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีรวดเร็ว

การประยุกต์ใช้ในการนิเทศการศึกษา

ตัวอย่าง: การวางแผนพัฒนาโรงเรียน

• S: ครูมีคุณภาพ สภาพแวดล้อมดี ผู้ปกครองให้ความร่วมมือ
• W: ขาดเทคโนโลยีสมัยใหม่ งบประมาณจำกัด
• O: มีแหล่งเรียนรู้ในชุมชน โครงการรัฐสนับสนุน
• T: จำนวนนักเรียนลดลง การแข่งขันจากโรงเรียนเอกชน

3. เมทริกซ์การตัดสินใจ (Decision Matrix)

หลักการ

การใช้ตารางเพื่อประเมินทางเลือกต่าง ๆ ตามเกณฑ์ที่กำหนด โดยให้คะแนนแล้วคำนวณผลรวมเพื่อหาทางเลือกที่ดีที่สุด

การประยุกต์ใช้ในงานวิจัย

ตัวอย่าง: การเลือกโปรแกรมวิเคราะห์ข้อมูลเชิงสถิติ

โปรแกรม	ราคา (30%)	ความง่าย (25%)	ฟีเจอร์ (25%)	การสนับสนุน (20%)	คะแนนรวม
SPSS	6 (1.8)	8 (2.0)	9 (2.25)	9 (1.8)	7.85
R	10 (3.0)	5 (1.25)	10 (2.5)	7 (1.4)	8.15
Stata	7 (2.1)	7 (1.75)	8 (2.0)	8 (1.6)	7.45

การประยุกต์ใช้ในการนิเทศการศึกษา

ตัวอย่าง: การเลือกโรงเรียนต้นแบบในเขตพื้นที่การศึกษา

4. เทคนิคบันไดเลื่อน (Stepladder Technique)

หลักการ

การให้สมาชิกในกลุ่มเข้ามามีส่วนร่วมในการตัดสินใจทีละคนเพื่อป้องกันการครอบงำของเสียงส่วนใหญ่

การประยุกต์ใช้ในงานวิจัย

ตัวอย่าง: การประชุมทีมวิจัยเพื่อกำหนดกรอบแนวคิด

1. หัวหน้าทีมและนักวิจัยหลักนำเสนอปัญหาวิจัย
2. เชิญนักวิจัยคนที่ 3 เข้าร่วม แสดงความเห็น แล้วอภิปราย
3. เชิญนักวิจัยคนที่ 4 เข้าร่วม ทำเช่นเดียวกัน
4. ดำเนินการจนครบทุกคนแล้วตัดสินใจร่วมกัน

การประยุกต์ใช้ในการนิเทศการศึกษา

ตัวอย่าง: การประชุมวางแผนพัฒนาคุณภาพการศึกษาของกลุ่มโรงเรียน

5. การระดมสมอง (Brainstorming)

หลักการ

การสร้างสรรค์ไอเดียอย่างเสรีโดยไม่มีการตัดสินหรือวิจารณ์ในขั้นแรก เน้นปริมาณของไอเดียก่อนคัดกรอง

การประยุกต์ใช้ในงานวิจัย

ตัวอย่าง: การหาแนวทางแก้ไขปัญหาการเรียนการสอนออนไลน์

• จัดเซสชันระดมสมองร่วมกับครู นักเรียน ผู้ปกครอง
• ให้แต่ละกลุ่มเสนอไอเดียโดยไม่จำกัด
• รวบรวมไอเดียทั้งหมดแล้วจัดหมวดหมู่และประเมิน

การประยุกต์ใช้ในการนิเทศการศึกษา

ตัวอย่าง: การหากิจกรรมส่งเสริมการเรียนรู้ของนักเรียนในช่วงปิดเทอม

6. วิธีเดลฟาย (Delphi Method)

หลักการ

การรวบรวมความเห็นผู้เชี่ยวชาญหลายรอบจนได้ข้อสรุปที่เป็นฉันทามติ โดยไม่ต้องประชุมแบบเผชิหน้า

การประยุกต์ใช้ในงานวิจัย

ตัวอย่าง: การกำหนดตัวชี้วัดคุณภาพครูในศตวรรษที่ 21

1. รอบที่ 1: ส่งแบบสอบถามเปิดให้ผู้เชี่ยวชาญ 50 คน เสนอตัวชี้วัด
2. รอบที่ 2: สรุปตัวชี้วัดจากรอบ 1 ให้ผู้เชี่ยวชาญจัดลำดับความสำคัญ
3. รอบที่ 3: นำเสนอผลรอบ 2 ให้ปรับปรุงและยืนยันอีกครั้ง
4. สรุป: ได้ตัวชี้วัดที่ผู้เชี่ยวชาญเห็นพ้องต้องกัน

การประยุกต์ใช้ในการนิเทศการศึกษา

ตัวอย่าง: การกำหนดมาตรฐานการปฏิบัติงานของศึกษานิเทศก์

7. การวิเคราะห์ต้นทุน-ผลประโยชน์ (Cost-Benefit Analysis)

หลักการ

การเปรียบเทียบต้นทุนที่ต้องลงทุนกับผลประโยชน์ที่จะได้รับ เพื่อตัดสินใจว่าโครงการหรือทางเลือกนั้นคุ้มค่าหรือไม่

การประยุกต์ใช้ในงานวิจัย

ตัวอย่าง: การตัดสินใจจัดซื้อซอฟต์แวร์วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ

• ต้นทุน: ค่าลิขสิทธิ์ 100,000 บาท, ค่าอบรม 50,000 บาท
• ผลประโยชน์: ประหยัดเวลาวิเคราะห์ 200 ชั่วโมง (มูลค่า 200,000 บาท), เพิ่มความแม่นยำ, ทำงานได้หลายโครงการ

การประยุกต์ใช้ในการนิเทศการศึกษา

ตัวอย่าง: การตัดสินใจจัดอบรมครูด้านเทคโนโลจีการศึกษา

• ต้นทุน: ค่าวิทยากร ค่าสถานที่ ค่าวัสดุอุปกรณ์
• ผลประโยชน์: ครูมีทักษะเพิ่มขึ้น คุณภาพการเรียนการสอนดีขึ้น ผลสัมฤทธิ์ของนักเรียนสูงขึ้น

8. แผนภาพกระดูกปลา (Fishbone Diagram)

หลักการ

เครื่องมือวิเคราะห์สาเหตุของปัญหาโดยแสดงความสัมพันธ์เชิงเหตุและผลในรูปแบบคล้ายกระดูกปลา

การประยุกต์ใช้ในงานวิจัย

ตัวอย่าง: การวิเคราะห์สาเหตุของปัญหาการออกกลางคันของนักเรียน

• หัวปลา: นักเรียนออกกลางคัน
• กระดูกใหญ่: ปัจจัยส่วนบุคคล ปัจจัยครอบครัว ปัจจัยโรงเรียน ปัจจัยสังคม
• กระดูกย่อย: ผลการเรียนต่ำ, ฐานะยากจน, ขาดแรงจูงใจ, ครูขาดทักษะ เป็นต้น

การประยุกต์ใช้ในการนิเทศการศึกษา

ตัวอย่าง: การวิเคราะห์สาเหตุของการไม่บรรลุเป้าหมายคุณภาพการศึกษาของโรงเรียน

9. หมวกคิดหกใบ (Six Thinking Hats)

หลักการ

การมองปัญหาจากมุมมองต่าง ๆ ตามสีหมวก 6 สี โดยแต่ละสีแทนวิธีคิดแบบหนึ่ง

การประยุกต์ใช้ในงานวิจัย

ตัวอย่าง: การประชุมทีมวิจัยเพื่อออกแบบการทดสอบนวัตกรรมการเรียนการสอน

• หมวกขาว: ข้อมูลและข้อเท็จจริงเกี่ยวกับนวัตกรรม
• หมวกแดง: ความรู้สึกของครูและนักเรียนที่มีต่อการเปลี่ยนแปลง
• หมวกดำ: ข้อจำกัดและอุปสรรคที่อาจเกิดขึ้น
• หมวกเหลือง: ประโยชน์ที่จะได้รับจากนวัตกรรม
• หมวกเขียว: แนวคิดสร้างสรรค์ในการพัฒนาต่อยอด
• หมวกน้ำเงิน: การควบคุมกระบวนการและการสรุป

การประยุกต์ใช้ในการนิเทศการศึกษา

ตัวอย่าง: การประเมินโครงการพัฒนาโรงเรียนต้นแบบ

10. เทคนิคกลุ่มนามธรรม (Nominal Group Technique)

หลักการ

การระดมความคิดแบบมีโครงสร้าง โดยผู้เข้าร่วมเขียนไอเดียเป็นรายบุคคลก่อน แล้วจึงนำมาแชร์และโหวต

การประยุกต์ใช้ในงานวิจัy

ตัวอย่าง: การกำหนดปัญหาวิจัยสำหรับโครงการวิจัยชุมชน

1. สมาชิกแต่ละคนเขียนปัญหาที่สนใจ 5 ข้อ
2. รวบรวมปัญหาทั้งหมดโดยไม่ระบุชื่อ
3. อภิปรายและจัดกลุ่มปัญหาที่คล้ายกัน
4. โหวตเลือกปัญหาที่มีความสำคัญมากที่สุด

การประยุกต์ใช้ในการนิเทศการศึกษา

ตัวอย่าง: การกำหนดประเด็นการพัฒนาครูในเขตพื้นที่การศึกษา

11. การโหวตหลายรอบ (Multi-voting)

หลักการ

การลดตัวเลือกที่มีจำนวนมากให้เหลือตัวเลือกที่น่าสนใจที่สุดผ่านการโหวตหลายรอบ

การประยุกต์ใช้ในงานวิจัย

ตัวอย่าง: การเลือกตัวแปรสำคัญจาก 20 ตัวแปรสำหรับการวิจัยเชิงปริมาณ

1. รอบที่ 1: แต่ละคนโหวต 10 ตัวแปร
2. รอบที่ 2: โหวต 5 ตัวแปรจากที่ได้คะแนนสูงสุด
3. รอบที่ 3: โหวตขั้นสุดท้าย 3 ตัวแปร

การประยุกต์ใช้ในการนิเทศการศึกษา

ตัวอย่าง: การเลือกโรงเรียนเข้าร่วมโครงการนำร่องจากโรงเรียนในสังกัด 50 แห่ง

12. การวิเคราะห์พาเรโต (80/20 Rule)

หลักการ

หลักการที่ว่า 80% ของผลลัพธ์มาจาก 20% ของสาเหตุ ใช้ในการจัดลำดับความสำคัญและมุ่งเน้นปัจจัยสำคัญ

การประยุกต์ใช้ในงานวิจัย

ตัวอย่าง: การวิเคราะห์ปัจจัยที่ส่งผลต่อผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน

• พบว่า 20% ของปัจจัย (คุณภาพครู, สภาพแวดล้อมการเรียนรู้) ส่งผลต่อ 80% ของความแปรปรวนในผลสัมฤทธิ์
• จึงควรมุ่งเน้นการพัฒนาปัจจัยเหล่านี้เป็นหลัก

การประยุกต์ใช้ในการนิเทศการศึกษา

ตัวอย่าง: การปรับปรุงคุณภาพการศึกษา

• วิเคราะห์พบว่า 20% ของครู (ครูเก่ง) สอนนักเรียน 80% ที่มีผลสัมฤทธิ์สูง
• จึงควรมุ่งเน้นการพัฒนาครูกลุ่มนี้ให้เป็นพี่เลี้ยงและขยายผลต่อไป

การเลือกใช้แบบจำลองที่เหมาะสม

สำหรับงานวิจัย

• การตัดสินใจง่าย ๆ: ใช้การวิเคราะห์ข้อดี-ข้อเสีย
• การวิเคราะห์ปัญหาซับซ้อน: ใช้ SWOT หรือแผนภาพกระดูกปลา
• การเลือกระหว่างทางเลือกหลายตัว: ใช้เมทริกซ์การตัดสินใจ
• การสร้างฉันทามติจากผู้เชี่ยวชาญ: ใช้วิธีเดลฟาย
• การประเมินความคุ้มค่า: ใช้การวิเคราะห์ต้นทุน-ผลประโยชน์

สำหรับการนิเทศการศึกษา

• การพัฒนากลยุทธ์: ใช้ SWOT Analysis
• การแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า: ใช้แผนภาพกระดูกปลา
• การจัดลำดับความสำคัญ: ใช้หลักพาเรโต
• การประชุมแบบมีส่วนร่วม: ใช้เทคนิคบันไดเลื่อนหรือการระดมสมอง
• การตัดสินใจกลุ่ม: ใช้การโหวตหลายรอบหรือเทคนิคกลุ่มนามธรรม

บทสรุป

การใช้แบบจำลองการตัดสินใจที่เหมาะสมจะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพและประสิทธิผลของการทำงานทั้งในด้านการวิจัยและการนิเทศการศึกษา ซึ่งสิ่งสำคัญคือการเลือกแบบจำลองให้สอดคล้องกับลักษณะของปัญหา ระดับความซับซ้อน และบริบทของการตัดสินใจ การฝึกฝนและประยุกต์ใช้แบบจำลองเหล่านี้อย่างสม่ำเสมอจะช่วยพัฒนาทักษะการตัดสินใจและการแก้ไขปัญหาอย่างเป็นระบบ ซึ่งจะนำไปสู่การพัฒนาคุณภาพการศึกษาอย่างยั่งยืนในที่สุด

ขอขอบคุณแหล่งข้อมูลจาก Page Lean Six Sigma Global

จาก https://www.facebook.com/share/p/1ALj1BEXJ2/

Comments

comments

Powered by Facebook Comments